భావ రస మంజరి-2

 ఓం శ్రీ రామ్ - శ్రీ మాత్రేనమ:
ప్రాంజలి ప్రభ
ఓం శ్రీ రామ్ - శ్రీ మాత్రేనమ:
శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమ:

1. శ్లో: వాగీశాద్యా: సుమనస: సర్వార్ధానా ముపక్రమే !
     యం నత్వా కృతకృత్యాస్స్యు: తం నమామి గజాననం!!

తా: బ్రహ్మ మొదలైన దేవతలు ఏ దేవునికి మొదట నమస్కరించి, తమతమ పనులయందు కార్యసిద్ధికలవారై నారో అట్టి మహిమకల విఘేనశ్వరునికి నేను మొట్టమొదట నమ
 స్కరించెదను.
Pranjali prabha
2. క// ధరణీ దిశ ప్రసారిత ;
గురుకర నికరంబు లుడిచికొని దీర్ఘనిరం ;//
తరగతి ఖిన్నుడ పోలెను;
హరిదశ్వుడు విశ్రమించె నస్తాద్రిదరిన్


దీర్ఘనిరం తరగతిన్= ఎడతెగని నడక చేత //
ఖిన్నము =భేదము నొందినది //
ఖిన్నుడ పోలెను= అలసెనో అనునట్లు//
కరము =కిరణము ,చెయి


విరామము లేని సుదీర్ఘ గతిచేత అలిసెనో యనునట్లు ; 
సూర్యుడు భూమిపై చాపిన స్వీయ కిరణములనే చేతులను అస్తగిరిగుహ లోకి ముడుచుకొని విశ్రమించాడు .

అందమైన ఉత్ప్రేక్షలంకారము

ప్రాంజలి ప్రభ - 3
యదాచిత్తం తథావాచ: యథా వాచ: తథా క్రియా:!
చిత్తే వాచి క్రియా యాం చ మహతాం ఏక రూపతా!!

మనస్సులో ఉన్న భావాన్ని చెపుతారు, వారు చెప్పినట్లు చేసి చూపుతారు, అనగా " మనస్సు, మాట, పని," ఈ  మూ డింటి యందును సమాన భావమును చూపునాదే త్రికరణ శుద్ధి అంటారు. (ప్రతిఒక్కరు అదేవిధముగా ఉండుటకు ప్రయత్నిమ్చాలి ) అట్టి వారినే మహాత్ములంటారు. లోకశ్రేయస్సే ధ్యేయంగా ఉంటారు.

ప్రాంజలి ప్రభ - 4  (శ్లోకభావం)

నాస్తి విద్యాసమం చక్షు: నాస్తి సత్య సమం తప:!
నాస్తి రాగసమం దు:ఖం, నాస్తి త్యాగసమం సుఖం!!

విద్యతో సమానమైన నేత్రము లేదు, ఇట్లే సత్య వాక్కుతో సమానమైన తపస్సు కాని, భౌతిక ప్రేమతో సమానమైన దుఃఖము కాని, కర్మఫలత్యాగముతో సమానమైన సుఖఃముకాని లేదు.    

ప్రాంజలి ప్రభ - 5  (శ్లోకం )  

విభూషణం శీలసమంచ నాణ్యత్

సంతోష తుల్యధనమస్తి నాణ్యత్

భావం : మానవులకు ఉత్తమ శీలంతో సమానమైన మరో ఆభారణం కాని, సంతోషంతో సమానమయిన మరొక ధనము కాని జగత్తులో లేదు. 

ప్రాంజలి ప్రభ - 6  (శ్లోకం )  

యోవనం ధనసంపత్తి: పభుత్వమవివేకితా !
ఏకై కమప్యనర్ధాయ, కిముయత్ర చతుష్టయం!!

భావం: మానవుడు కన్నుమిన్ను గానని నడియవ్వనములో నుండుట, అప్పుడు ధనసంపదకల్గుట, అట్టి సంపద సమయంలో ఉన్నతో ద్యోగం లబించుట, ఈ మూడింటికి తోడుగా అట్టివానికి అవివేకం అ బ్బును అనే ఈ నాలుగు సన్నివేశాలలో మానవునకు ఏ ఒక్కటి ఉన్ననూ అది అతనిని

అనర్ధములలో  పడవేయును, పైని చెప్పిన నాల్గును కలసి ఉన్నవాడు మూర్ఖాటి మూర్ఖుడై పతితుడై పోవును.  

ప్రాంజలి ప్రభ: 8 (శ్లోకం)

వికృతం, నైవ గచ్ఛంతి, సంగదోషేణ సాధన:!
అవేష్టితం మహాసర్పే: చందనం న విషాయతే !!

తా:: సత్పురుషులు (సజ్జనులు) చెడ్డ వస్తువలులతో తమకు సంబంధం ఉన్నాను ఆ వస్తువుల చెడ్డ తనం మంచి వారిలో ఏవిధమైన మార్పు ను లేక వికారములు కలిగించ జాలదు. ఎట్లనగా మంచిగంధపు చెట్టును విషముగల సర్పములు చుట్టుకొని ఉండును. ఐనను వాటి విషము ఆ గంధపు చెట్టుకు ఎట్టి  మార్పును కలిగించ లేదు. 

తెలుగు భాష దినోత్సవము సందర్భముగా అందిరికి శుభాకాంక్షలు "తెలుగులో మాట్లాడండి - తెలుగును బ్రతికించండి "

ప్రాంజలి ప్రభ- 9 

సత్యం బ్రుయాత్ ప్రియం బ్రుయాత్ బ్రుయాత్ సత్య మ ప్రియం!
ప్రియం చ నా వృతం బ్రుయాత్ ఏషధర్మ స్సనాతప:!!

తా: సత్యమునే పలుకవలెను.  ఆ సత్యము వినువానికి ప్రియముగా ఉండవలెను. అప్రియమైన సత్యమునుగాని, ప్రియంగా వున్న అసత్యమునుగాని పలుక రాదు. ఇది సనాతనమైన, అనగా ఎప్పుడూ మార్పు చెందని ధర్మము అని మనుస్మృతి చెప్పుచున్నది.

--((*))--

తెలుగు భాష దినోత్సవము సందర్భముగా అందిరికి శుభాకాంక్షలు "తెలుగులో మాట్లాడండి - తెలుగును బ్రతికించండి "

ప్రాంజలి ప్రభ- 10 

మన: ప్రసాదస్సౌమ్యత్వమో నమాత్మ వినిగ్రహ:1
భావ సంశుద్ది రిత్యేతత్ తప: మానస ముధ్యతే !!


మనస్సును ప్రసన్నముగా ఉంచుట, శాంత స్వభావము కలిగి ఉండుట,  మౌనము అనగా మనన శీలుడై యుండుట, మనోనిగ్రహము, శుద్ధమైన భావము కలిగి యుండుట అనే ఇవి మనస్సు చేత చేయతగిన తపస్సు అనబడును.  

--((*))--

తెలుగు భాష దినోత్సవము సందర్భముగా అందిరికి శుభాకాంక్షలు "తెలుగులో మాట్లాడండి - తెలుగును బ్రతికించండి "

ప్రాంజలి ప్రభ- 11

అనుద్వేగకరం వాక్యం సత్యం ప్రియహితం చ యత్ !
స్వాధ్యాయాభ్యాససం చై  వ వాజ్మయం తప ఉచ్యతే!!

తా: మానవుడు మాట్లాడు మాట వినువారికి దు:ఖమును కాని, క్షోభనుకాని కలిగించ కుండా ఉండ వలెను. ఇంకనూ ఆ మాట సత్యమయినది గాను, ప్రియమైనది గాను, హితమైనదిగాను ఉండ వలెను, ఇట్లే వేదాధ్యయనము యొక్క అభ్యాసమును అనే ఇవి వాచికమైన అనగా వాక్కుచే చేయ దగిన తపస్సు అని చెప్పబడుచున్నది.

    

*ప్రాంజలి ప్రభ - భావ రస మంజరి-2
5. జ్ఞాత య్యవన : యవ్వనం వచ్చిందని తెలుసుకున్నది

అందంబులు పంచేద
సరస మధుర నవరస ఘటికా  
సరసంబులు నీసొంతం
సమయము వ్యర్థం చేయక రావోయ్

కాటుక కన్నుల పిలుపు
కలలు పండించు కోటానికి రావాలోయ్
చిరు నవ్వుల వలపు
సమయా సమయం చూసి దోచవోయ్

కలువల కులుకు జూసి
నన్ను మరువకోయ్
కన్నులలో నిన్నిలిపిన
నన్ను వీడకోయ్

సల్లనైన పైరగాలి
పులకరింప జేసేనోయ్
సల్లనైన యెన్నెల్లో
సరస మాడు కుందామోయ్

స్నానమాడి ఉన్నా
పరిమళంతో రంజిల్లుతున్నానోయ్
కనుచూపు మారక
సమయం కోసం వేచి ఉన్నానోయ్

చలిత మధుపాలకాకీర్ణ జలజ వదన
శంభువు స్వయంభు వైన నీచారు కుచయు
గమ్ము ఏ ధన్యజీవి నఖక్షతమ్ము
చేత చంద్రచూడమ్ముగా చేయబడునొ
--((*))--

ప్రాంజలి ప్రభ - భావ రస మంజరి-2

6. ధీర : వ్యంగంగా కోపాన్ని వెల్లడించేది

దెయ్యము పట్టిన రీతిన

కయ్యము లాడిన తీరున

వియ్యము చేయక వగచిన

కొయ్యవలె మారి కోపము చూపెనే

సముఖము దొరకక దొరికిన

సముఖుండే దరిచేరి తొందర చేసిన

విముఖంగా కవ్వించి వలదని 

నీ ముఖమున రసభావ కళ లేదనే    

ఆకు వక్క రుచి తెలియని చుక్కను

సోకు చుక్క అలవాటులేని రేచుక్కను

యేకు ముక్క మెత్తదనములేని పగటి చుక్కను

తాకుట మక్కువ చూపక గడసరి  ఋక్కు నే

ఉల్లము రంజిల్లనీయకు

బెల్లఁము రుచిని చూపకు

గొళ్ళెము బిగువును తీయకు

బల్లెములాంటి మాటలతో భాద పెట్టకు  

వానల పస పైరుకు

సానల పస వజ్రముకు

సేనల పస రాజుకు

కన్నులపస ఇక నీకే

 ఇంటికి పదిలము బీగము 

జంటికి పదిలము రెవికయు 

కంటికి పదిలము రెప్పయు 

వంటికి పదిలము ఈకోపము 

 --((*))--

 ప్రాంజలి ప్రభ - భావ రస మంజరి-2

7. వాక్చతురుడు : సంభోగాభిలాషను మాటలతో సూచించేవాడు 

ఓ మగువా  నీవేషము చూస్తే 

నా మది తలపులను తట్టి లేపుతున్నది
నీ కళ్ళ నిషా చూపులు చూస్తే
కవ్వింత కాగడాల వెలుగు కనబడుతున్నది 

నీ పయ్యెద కదలికలు చూస్తే
శృంగారభావం హృదయాన్ని తాకి మెరుస్తుంది  
నీ వాలు జడ కదలిక చూస్తే
మరిచిపోలేని నితంబులకదలిక కనబడుతుంది
 

నీ కొప్పులో విరజాజులు చూస్తే
పరిమళాల మత్తుకు చిక్కి ఉండి పోవాలిని ఉంది
గులాబి రేకలు రాలుట చూస్తే
వలువలు లేని వయ్యారిని చూడాలని పిస్తుంది

8. అనుకూలుడు:పరస్త్రీని పరాన్ముఖుడై నాయకనే ప్రేమించే వాడు

ప్రేమయే ప్రగతి, సుగతి, సుమతి
ప్రేమయే క్షణము, యుగము, జగము
ప్రేమయే నభము, శుభము, భోగము
ప్రేమయే భవము, శివము, హృదయము

నీవొక మేఘము, జలము, పుష్పము
నీవొక మల్లికవు, మమతవు, మధువువు
నీవొక జ్వాలవు, జ్వలితవు, జ్యోతివి
నీవొక కలవు, కోరికవు, కనువుందువు    

మదిలో వెచ్చగా సెలయేరులా పొంగే
వెన్నెల కాంతి మదిలో నాట్యము చేసే
సరస చల్లాపమునకు కళ వేలాయనే      
హృదయాంతరమునందు విరయు సోంపు

నుల్లము మురిసి పొంగాలని తపన
పల్లకిని చేరి త్వర త్వరగా మీటవా
స్వర మాధుర్యముతో మెప్పించవా 
చల్లని గాలితో వార్త పంపుతున్న రావా 
--((*))--
 

ప్రాంజలి ప్రభ 

పృథ్విపై బ్రతికే ఒక కవి 
హృదయంలో కదిలిన బీజాలివి 
బీజాలే ఆలోచనా ఉషస్సులివి
మేఘాలు దట్టంగా కమ్ము కుంటున్నాయి
మిలమిల లాడే మెరుపులు మెరుస్తున్నాయి 
గాలితో కలసి మేఘాలు వర్షం కురుస్తున్నాయి 
సప్తవర్ణాల హరివిల్లు నింగిలో, 
పృద్యిపై కవి బీజం మొలకెత్తే మోక్కలో
ఎదుగుటకు పోసే పాండిత్య జలమును  
వికసించిన సుందర సుకుమార పుష్పాలు  
పుష్పాలు నిండుగా ఉన్న తోటల పరిమళాలతో
పరిమళాలే కవితా పుష్పాల ఉషస్సులే 
మనుష్యుల మనస్సుకు చేరే గీతికలు 
కావ్య గీతికలు హృదయంలో చేరే కిరణాలు  
వసంత కాలంలో చిగురుల్లా 
మధుమాసంలా కోయల కూతల్లా
నిత్యము రాలి పడే పారిజాతముల్లా 
పరిమళించే కవి హృదయ పుష్పాలే        
కవితాక్షరాల పుష్పగుచ్చాలివి 

కవిమలచిన సుందర సౌందర్య శిల్పాలివి 
ప్రాంజలి ప్రభ - (పాల -సంపద)

ప్రాపంచంలో తోలి వాకిలి
అమ్మలకు సంపూర్ణ స్తన్య సంపద
తోలి ఆరోగ్య సంరక్షణ వాకిలి
సమగ్రపోషక ఆహారం తల్లి పాల సంపద

ఆలుమగల పరమాద్భుతము అవ్వాలి
బిడ్డకు తల్లి కావటం స్త్రీజన్మ సంపద
భర్త, స్త్రీలో మాతృత్వ మార్పు చూడాలి
నలుసు కడుపులో పడితే అదే సంపద

దేవుడు మనుష్యులపై ప్రేమ చూపాలి 
పిల్లలకోసం బ్రతికి గుండెధైర్యమే సంపద
కెవ్వున స్నిగ్ధమందరము కేక వినబడాలి
తల్లి ఆనందం స్తన్యాలతో పొందే సంపద

జగతికి సార్వభౌమత్వం సైతం ఆమ్మ కావాలి
మోహన కృష్ణుడు తెల్పే పాలే ఆరోగ్య సంపద
చుబుక్ చుబుక్ అని మూతిపెట్టి పాలు త్రాగాలి
నిర్జర నిర్ఘర ధారలే యాగోద్భవమృతమే సంపద

తల్లి రక్తం దారం పోసి, ప్రేమరసం రంగరించాలి
పెరిగే పాలిండ్ల సొగసు తగ్గునని అనారోగ్య సంపద      
ఆలుమగల హృదయాలు పరవసించాలి
స్తన్య పాలు ఇవ్వడమే తల్లికి బిడ్డకు ఆరోగ్య సంపద

--((*))--