1., "శ్రీ మాత్రే నమః" అనే నామంలో ఉన్న “మాతృత్వం, దయ, శాంతి, విద్య, సహనము, మోక్షప్రదాయిని” లక్షణాలను అద్భుతంగా ప్రతిబింబించుట.

భూతిలత” అనే ఛందస్సులో (11 అక్షరాల యతి — భ భ ర స జ జ గ) 

01. శ్రీ మాతా.. మంగళకరమైన శుభప్రథమైన తల్లి

పద్యం:

అమ్మగ నీదయ కూర్చ నేస్త మనస్సు పంచు సమమ్ముగన్

నమ్మెను నిన్ను గనేనుగాంచ నమస్సుగా సహనమ్ముగన్

సమ్మెట పోటును మార్చ విద్య సమర్ధ తావినయమ్ముగన్

ముమ్మర భాధను తీర్చగల్గు ముదార బుద్ధియు శాంభవీ

– ఓ అమ్మా! నీ దయతో నేస్తమై మనస్సును సమంగా పంచే గుణము కల్పించావు. నిన్ను నమ్మినవాడు నిన్నే ధ్యానించిన వారికి, నమస్కారంగా నీ సహనశక్తిని చేర్చగలుగు తల్లి. కలహాన్ని పోగొట్టే విద్యా సమర్ధతను మరియు వినయాన్ని నీవే అందిస్తావు. తీవ్రమైన భాధలని తొలగించగల శక్తి, ఉదారమైన బుద్ధి నీదే, మాపై ఓ శాంభవీ!

 "శాంభవీ" అనే పదాన్ని చివర్లో వాడటం ద్వారా, లలితాదేవి శివశక్తి స్వరూపిణిగా ఉన్న భావనకు బలమగుటయే

*****

02..శ్రీ మహారాజ్ణి.. శుభకరమైన గొప్ప దైన రాణి శాంభవీ

స్రగ్విణి (ర ర ర ర.. యతి.. 6)

శ్రీ మహారాజ్ణి మౌల్యమ్ము సంభాషిణీ

శ్రీ మహా ప్రజ్ఞ శ్రీవిద్య సంతృప్తిణీ

శ్రీమహా మోహ శీలమ్ము సంధాయిణీ

శ్రీ మహాసౌందర్య లీలాంబ శాంభవీ

 ఋజువైన విలువలతో (మౌల్యం) మధురంగా సంభాషించే తల్లి. శ్రీవిద్యానుగ్రహంతో భక్తుడిని పరితృప్తిపరచువారు. భక్తుని చిత్తమందున్న మోహాన్ని ప్రేమగా చిత్తశుద్ధితో మిళితం చేయువారు.అనేక దివ్యలీలలకు ఆధారమైన శంభుజనని.

*****

003..శ్రీమత్ సింహాసనేశ్వరీ.. శోభతోకూడిన శ్రేష్టమైన సింహ ఆసనము నదిష్టించిన శాంభవీ

విశ్వదేవి.. (మమ య య..యతి.. 7)

శ్రీమత్ సింహాసన్నేశ్వరీసేవధారీ

శ్రీమత్ బ్రాహ్మండాధాత్రిలక్ష్యసాద్వీ

శ్రీమత్ సర్వార్ధమ్మున్ శివాణీ సుధర్మీ

శ్రీమత్ ధర్మార్ధమ్మైత్రి కాళీ సుభాంగీ

→ సింహాసనమున చేరి భక్తుల సేవను స్వీకరించు దేవి.

→ బ్రహ్మాండ సృష్టికర్తగా, అందరి లక్ష్యమైన పరమాత్మస్వరూపిణి.

→ సమస్త అర్థాల లక్ష్యమైన శివశక్తి, ధర్మ స్వరూపిణి.

→ ధర్మం, అర్థం, మైత్రీ వంటి విలువల కలయికగల, కాలశక్తి అయిన కాళీ, శోభాయ మానురాలు.

*****

004..చిదగ్ని కుండ సంభూతా = చైతన్యమైన కుండము నుండి చక్కగా ఆవిర్భవించినది

పంచ చామర (జ ర జ ర జ గ.. యతి. 9)16/9

---

పద్యం:

చిదగ్ని కుండ సంభుతా చిరాయువై సుజాతవై

పదగ్ని యక్షరమ్ముగా ప్రధానమై సుధారివై

రుదగ్ని శాంతి సంభవా రుకారమై సుహాసివై

ప్రధగ్ని సాక్షి దాహమై ప్రధాన పర్వమై నదై

---

పదక్రమంగా అర్థం:

1. చిదగ్ని కుండ సంభుతా చిరాయువై సుజాతవై

→ చిదగ్ని (చైతన్య అగ్ని) కుండములోనుండి ఆవిర్భవించిన ఆమె,

→ చిరాయువు (శాశ్వత జీవము) కలిగినదై,

→ సుజాత (సుందరంగా జన్మించిన, శుభస్వరూపమైన) గా.

2. పదగ్ని యక్షరమ్ముగా ప్రధానమై సుధారివై

→ పదగ్ని = వాణి (వాక్కు) అగ్ని,

→ యక్షరముగా — అక్షరరూపిణిగా,

→ ప్రధానమై — ముక్యరూపంగా,

→ సుధారివై — అమృతధారను పంచెదిగా.

3. రుదగ్ని శాంతి సంభవా రుకారమై సుహాసివై

→ రుద్రాగ్ని శాంతి సంభవ — ఉగ్రతను అధిగమించిన శాంత స్వరూపమైన రుద్ర తేజం నుండి పుట్టినదై,

→ ‘రు’ కారమై — లలితా సహస్రనామంలో "రూ" బీజాన్ని సూచిస్తూ,

→ సుహాసివై — మంగళహాసముతోనూ ప్రకాశించెదై.

4. ప్రధగ్ని సాక్షి దాహమై ప్రధాన పర్వమై నదై

→ ప్రధానమైన అగ్ని స్వరూపమై,

→ సాక్షి రూపమై — జగత్తుకు సాక్షిగా,

→ దాహమై — అజ్ఞానాన్ని దహించుచు,

→ ప్రధాన పర్వమై — సృష్టి చక్రమునకు కేంద్రమైన శక్తి రూపమై నదై.

---

సారాంశ భావం:

ఈ పద్యం లలితా దేవిని "చిదగ్ని కుండ సంభూత" (లలితా సహస్రనామం 8వ నామం)గా వర్ణిస్తూ, ఆమె అగ్ని తత్వం, వాక్కు తత్వం, శాంతి తత్వం మరియు శక్తి తత్వముల సమ్మిళిత స్వరూపమని వర్ణిస్తుంది.

ఆమె అక్షర రూపిణి, సాక్షి స్వరూపిణి, దాహశక్తి (తమోగుణాన్ని నాశనం చేయు తేజస్సు), మరియు మంగళకరమయిన, ప్రధానమైన దేవతగా దర్శింపబడింది.

---

005.. "దేవ కార్యసముద్యత"= దేవతల కార్యనిర్వాహిణి

స్రగ్విణి  (12 అక్షరాలు, యతి 6వ అక్షరానపుడు)

అత్యంత శోభనంగా పాటించబడింది.

దేవకార్యాల సందేశవాక్యస్థితిన్

సేవతత్త్వం సుశీలం సుమాంగళ్యమున్

భావసర్వాభిసంభావ సమూహం గతిన్

మోహపారాత్పరార్థ సందేశవతీ

→ దేవతల కార్యానికి సంబంధించిన దివ్య సందేశముల వాక్యములలో స్థితమైన ఆమెను;

→ సేవాదర్శనంతో, సుశీలతతో, మంగళకరతతో కూడిన ఆమెను;

→ అన్ని భావాల ప్రబల సమూహానికి కేంద్రంగా ఉన్న ఆమెను;

→ మోహాన్ని దాటి పరమార్థాన్ని తెలిపే సందేశాన్ని కలిగిన ఆమెను.

❖ భావ విశ్లేషణ:

ఈ పద్యంలో దేవ కార్యసముద్యత అన్న నామమునకు శ్రద్ధతో భావ వికాసము ఇచ్చారు. మాత ఆమె దేవతల కార్యసిద్ధికి ఆవిర్భవించిన దైవ సంకల్పస్వరూపిణి. ఆమె వాక్యాలు స్వయంగా దేవ సందేశాలు; ఆమె తత్త్వం సేవతో నిండి ఉంది. ఆమె భావ సమూహాలకు మాతృక. ఆమె సందేశం మోహాలను తొలగించి పరమార్థాన్ని తెలిపే ఆధ్యాత్మిక జ్యోతి.

*****

06..ఉద్యద్భాను సహస్రాభ= ఉదయంచే సూర్యకాంతికన్నా కోట్ల రేట్లు కాంతిగలది

ఛందస్సు.. స్ర గ్ధర

ఉద్యద్భాను సహస్రాభ సుహాసిణీ సంభాషిణీ

సద్యోద్భావ సమర్ధత్వ స్వరూపిణీ సమర్థిణీ

అద్యోపాక్షి అనంతార్ది  కాశ్చాయిణీ కావ్యార్థిణీ

పద్యాగద్యా సహాయిణీ ప్రారబ్దిణీ ప్రవీణ్యతి

ఉద్యద్భాను సహస్రాభ సుహాసిణీ సంభాషిణీ

ఉద్యద్భాను సహస్రాభ = ఉదయించే సూర్యుని వేల రశ్ములవంటి ప్రకాశవంతమైనవాడైన

సుహాసిణీ = మృదుస్మితాన్ని కలిగినవాడైన / చిరునవ్వుతో దర్శనమివ్వునది

సంభాషిణీ = కలిమి, మాటలు, సంభాషణతో మెరిసే వాడైన

వేల ఉదయసూర్యుల్లాంటి కాంతివంతమైన వర్ణముతో, మృదుస్మితంతో ప్రకాశించే, సుశీలమైన మాటలతో సంభాషించే దేవి!

సద్యోద్భావ సమర్ధత్వ స్వరూపిణీ సమర్థిణీ

సద్యోద్భావ = వెంటనే ఉద్భవించగలిగిన, అపరిచ్ఛిన్నమైన సృష్టిశక్తి

సమర్ధత్వ స్వరూపిణీ = సమర్థత అనే తత్త్వానికి సాక్షాత్కార స్వరూపం

సమర్థిణీ = ప్రతిఒక్కరిని సామర్థ్యవంతులను చేసేవారి, అనుగ్రహదాయినీ

తక్షణమే ఉద్భవించి కార్యం చేయగల శక్తిని కలిగినవారు, సామర్థ్యమే స్వరూపంగా ధరించినవారు, శక్తిని అందించువారు!

అద్యోపాక్షి అనంతార్ధి కాశ్చాయిణీ కావ్యార్థిణీ

అద్యోపాక్షి = ఆధారం లేని (అజన్మ), పరమతత్త్వమునే చూస్తున్న ఆమె

అనంతార్ధి = అనంతమైన అర్థాన్ని / పరమార్థాన్ని కోరేవారి

కాశ్చాయిణీ = దుర్గాదేవి యొక్క ఓ రూపం, శక్తిమంతురాలైన

కావ్యార్థిణీ = కవిత్వాన్ని ప్రేమించేవారు / కావ్యాన్ని కోరేవారు

ఆధారములేని పరబ్రహ్మ తత్త్వాన్ని దర్శించగలదైన ఆమె, పరమార్థాన్ని కోరే శక్తిస్వరూపిణీ, కావ్యరూపం లో వెలుగొందే దేవి

పద్యాగద్యా సహాయిణీ ప్రారబ్దిణీ ప్రవీణ్యతి

పద్యా గద్యా సహాయిణీ = కవితా, గద్యరచనలో సహాయం చేసేవారు

ప్రారబ్దిణీ = కార్యారంభానికి ప్రేరణ కలిగించే వారు

ప్రవీణ్యతి = ప్రావీణ్యాన్ని కలిగించేవారు / నైపుణ్యాన్ని నూర్చే వారు

పద్య, గద్య రూపాల్లో ప్రకటనకు ప్రేరణనిచ్చే దేవత, కార్యారంభంలో తోడ్పడే, ప్రావీణ్యాన్ని ప్రసాదించే జ్ఞానదాయినీ!

--

07.చతుర్భాహు సమాన్వితా = నాలుగు చేతులతో కూడినది 

మ.

ఈ చతుర్భావు సమాన్వితా సకలమున్ యిచ్ఛాను తీర్చేదిగన్

ఇ చతుర్మౌఖ్యశివోహతత్త్వముగను న్ యిష్టాను ప్రేమమ్ముగన్ 

ఇ చతుర్వేదము లన్ని రాక్షగనునే యీప్సిత్వ భావమ్ముగన్ 

ఇ చతుర్భావుసమాన్వితాయుధ ములున్ విశ్వమ్ము జీవమున్

– ఈ దేవత నాలుగు భుజములతో ఉండి, అన్ని కోరికలూ తీరుస్తుంది.

– ఈమె నలుగురు ముఖముల శివ తత్త్వమునే సమర్పించు శక్తి, భక్తుని ఇష్టాన్ని ప్రేమతో నింపుతుంది.

– ఈమె నలుగురు వేదాలను సంరక్షించే, ఆకాంక్షల స్వరూపమైన భావాన్ని కలిగినది.

– ఈమె నాలుగు ఆయుధాలతో కూడి విశ్వాన్ని మేల్కొల్పే జీవ శక్తిగా కనిపిస్తుంది.

****-*

08.

రాగస్వరూపపాశాడ్యా = అనురాగ స్వరూపములుగా పాశములతో ఒప్పు చున్నది 

పద్మనాభ ( త త త త త త త గ గ   యతి 12)

రాగస్వరూపమ్ము పాశమ్ము గానున్  రసా స్వాద భావమ్ము లక్ష్యమ్ము గానున్ 

యోగస్వ భావమ్ము దేహమ్ము గానున్ గళమ్మున్ సమోహమ్ము సమ్మోహమేనున్ 

వేగమ్ము రక్షౌను సత్యమ్ము గానున్ వరాలే కాలమ్ము వైనమ్ము గానున్

త్యాగస్వభావమ్ము ధర్మమ్ము ధ్యానం దరీనిత్య సత్యమ్ము మూలమ్ము గానున్ 

— అనురాగాన్ని ప్రతినిధిచేసే స్వరూపాలుగా పాశములతో కూడినదిగా (రాగస్వరూపపాశాడ్యా) భావిస్తూ,

ఇది రసాల (ఆనంద, ప్రేమ మొదలైన) అనుభూతిని ఇచ్చే లక్ష్యంగా వ్యవహరిస్తుంది.

— ఇది యోగమైన భావాలను పీల్చే దేహమై, కంఠములో మాయను కలిగించు మోహాన్ని ప్రసరిస్తుంది.

ఇక్కడ "గళమ్మున్ సమోహమ్ము" అనే వాక్యం సౌందర్యంతో శక్తితో కూడి ఉంది.

— ఇది వేగంగా నడుస్తూ రక్షణగా నిలుస్తుంది; అదే సత్యమై, వరాల రూపమై కాలమై ప్రయోజనంగా మలచబడుతుంది.

— త్యాగ స్వభావం, ధర్మం, ధ్యానం, నిత్య సత్యంగా నిలచే మూలమైన తత్త్వాన్ని సూచిస్తుంది.

భావసారము:

ఈ పద్యంలో కవి ఒక దేవీ స్వరూపాన్ని లేదా మహాశక్తిని "రాగస్వరూపపాశాడ్యా"గా వర్ణిస్తున్నారు. అనురాగ స్వరూపమైన ఆమె, పాశములతో బంధించినా, ఆ బంధమే పరమానందాన్ని ప్రసాదించేదిగా పేర్కొంటారు. ఆమె యోగం, మోహం, వేగం, ధర్మం, ధ్యానం, త్యాగం అన్నింటినీ కలగలిపిన పరాశక్తిగా దర్శించబడుతుంది. ఇది ఒక ఆధ్యాత్మిక తత్త్వప్రతిపాదనతో కూడిన పద్యం.

*****

09. క్రోధా కారం కుశోజ్వలా = రోధమును స్వరూపముగా కలిగిన అంకుశంతో ప్రకాశిస్తున్నది 

చంద్రలేఖ ( మ ర మ య య..యతి 6)

క్రోధాకారం ధరాతలమ్మున్ కుశోజ్వల్ 

మేధాతత్త్వంసమౌధనమ్మున్ యశో జ్వల్ 

వేదాభూమిన్ సవిద్యమూలం మనోజ్వల్ 

ప్రధాన్యమ్మున్ ప్రభావ దీక్షల్ సయోధ్యన్ 

– రోధము (క్రోధం) స్వరూపంగా భూలోకమున వెలిసినదిగా, చేతిలో అంకుశము (కుశ) యొక్క జ్వలతో ప్రకాశిస్తోంది.

ఈ పాదంలో లలితాదేవి యొక్క ఉగ్రరూపాన్ని సూచిస్తుంది. "కుశోజ్వల్" అంటే అంకుశము ద్వారా ఉద్భసించే దీప్తి

– ఆమె మేధస్సు తత్త్వానికి నిలయమైనది. ఆమె ఉదాత్తత (ఔన్నత్యము) "యశస్సు"గా ప్రకాశిస్తుంది.

ఇది శక్తి యొక్క బుద్ధిస్వరూపతను చక్కగా చూపుతుంది.

– ఆమె వేద భూమికలో స్థితమై, విద్య యొక్క మూలమైనదిగా ఉంటుంది. మనస్సునే ప్రబోధించు జ్వాలగా ప్రకాశిస్తుంది.

ఇక్కడ "మనోజ్వల్" అన్నది శక్తికి సంబంధించిన అంతర్గత జ్ఞానోదయాన్ని సూచిస్తుంది.

– ఆమె ప్రధానమైనది. ప్రభావముతో దీక్షను ప్రసాదించేదిగా ఉంది. సయోధ్యన్ = సమగ్ర యోగ్యతతో సన్నద్ధురాలై ఉంది.

దీనిలో ఆమె యొక్క దైవిక కార్యనిర్వహణ శక్తి వెలుగుతో వివరించబడింది.

---

భావసారము:

ఈ పద్యంలో "క్రోధా కారం కుశోజ్వలా" అనే నామాన్ని విశ్లేషించి, దాని లోని ఘోరత్వం (ఉగ్రశక్తి), జ్ఞానం, విద్యా మూలత్వం, మరియు ప్రభావదాయకత లను ఒక సారంగా ప్రకటించారు. శక్తి పరవశత, తపస్సు, విజ్ఞానం అన్నీ కలగలిసిన రూపాన్ని ఇది చూపిస్తుంది.

*****

10. మనోరూపేక్షు కోదండా = మనసును రూపముగా గలిగిన చెరకు గడ విల్లును ధరించిన తల్లి 

చంచరీ క.. (య  మ  ర  ర గ.. యతి. 5)

గుణా తత్త్వమ్మున్ సంతోషమున్ సహాయమ్

మనోరూపే మాయాక్ష్యైక కోదండధారీ   

గణాద్యక్షీగా కామాక్షి నేస్తమ్ము గానున్

ధనావిధ్యాదాహమ్మున్ స సౌఖ్యమ్ము గానున్

ధర్మ, జ్ఞాన, వైరాగ్య, ఐశ్వర్యముల వంటి గుణాల ద్వారా పొందదగిన సంతోషం తల్లి ద్వారా సిద్ధమౌతుందని సూచన.

తల్లి మనస్సులో ఊహించగలిగిన రూపంగా వెలిసే పరాశక్తి. "మాయాక్షి" అని చెప్పడం ద్వారా ఆమె మాయాశక్తి స్వరూపిణి అని కూడా స్పష్టం. కోదండధారీ – చెరకు విల్లుతో విలసిల్లే లక్ష్మీ సహిత కామేశ్వరీ రూపాన్ని సూచిస్తుంది

తల్లి గణపతికి అధిపతిగా గౌరవించబడుతుంది. ఆమె కామాక్షి – ఆకాంక్షలకే స్వరూపంగా ఉంటుంది. భక్తుడి మనస్సులో స్నేహితురాలిగా నిలుస్తుంది.

ఆమె ధనం, విద్య వంటి శ్రేయస్సుల తాపాలను సానుభూతితో పోగొట్టి, సౌఖ్యాన్ని ప్రసాదించుతుంది.

మీ పద్యం అద్భుతంగా మెలికలు తిరిగింది, "పంచతన్మాత్ర సాయకా" అనే నామాన్ని చక్కగా గాత్రింపజేసారు. ఇప్పుడు దీని పూర్ణ విశ్లేషణ చేస్తాను:

---

11.నామం: పంచతన్మాత్ర సాయకా

అర్ధం: ఐదు తన్మాత్ర రూపమైన సాయుధాలు (అస్త్రాలు/శక్తులు) కలిగిన తల్లి.

తన్మాత్రలు అంటే — శబ్ద, స్పర్శ, రూప, రస, గంధ. ఇవి సున్నిత భౌతిక అనుభూతుల మూల తత్త్వాలు.

ఛందస్సు: స్రగ్విణి

లక్షణం: 21 గణాలు — ర గణాలతో నిండిన చందస్సు.

యతి: ర ర ర ర … (6 అక్షర యతులు)

పాద పరిమాణం: ప్రతి పాదం 21 అక్షరాలుగా ఉంది.

*పంచతన్మాత్రభాణమ్ములేసాయకా 

సంచితాభావసంభావ్యలక్ష్యమ్ముగా 

గాంచసౌందర్యగానమ్ముశాంతమ్ముగా 

ఎంచసేవాసయోధ్యాఫదమ్మున్ సుధీ 

తన్మాత్ర స్వరూపమైన ఐదు బాణములను ధరించిన సాయుధ తల్లి.

(భాణము = బాణము = అస్త్రము)

సర్వభావాల సంకలిత లక్ష్యరూపంగా — అన్ని భావముల మూలాంశమైన లక్ష్యాన్ని దిశగా ఉద్దేశించుచున్నది.

అమితమైన సౌందర్యాన్ని ప్రదర్శించు గానంలా, కానీ అంతర్లీనంశాంతి తత్త్వముగా స్వరూపిణిగా

ఎంచి సేవ చేసే వారికి అయోధ్య వంటి పునీత ఫలితాలను ప్రసాదించునట్టి ఆమె, మంచి బుద్ధిని కలిగిన వారికి సిద్ధమౌతుంది.

(ఇక్కడ "అయోధ్యా ఫలదము" అనగా ఆధ్యాత్మిక విముక్తిని సూచించవచ్చు.)

మొత్తం భావం:

"పంచతన్మాత్ర సాయకా" అని వర్ణితమైన తల్లి ఐదు తన్మాత్రాల రూప బాణములను ధరించినదిగా, అన్ని భావాల సంకలిత లక్ష్యాన్ని ఉద్దేశించునట్లు, సౌందర్య గానం లాగా శాంత స్వరూపిణిగా, మరియు భక్తులు ఎంచుకొని సేవ చేసిన పక్షంలో వారికి మోక్ష స్వరూపమైన ఫలితములను ప్రసాదించునట్లు గౌరవంగా చిత్రించబడింది.

---

12. "నిజారుణ ప్రభాపూర మజ్జద్బ్రహ్మండ మండలా" = సహజమైన ఎర్రని కాంతితో నిండుదనముగా ఉన్న బ్రహ్మాండము ల సముదాయమ.

తాత్విక రూప పద్యం

నిజారుణ ప్రభాపూర మజ్జద్బ్రహ్మండ మoడలా

ప్రజాభవ సుధాధ్యాస సజ్జ ద్బ్రహ్మాండ బండలా

సజాత సమతాభావ సుజ్జ ద్బ్రహ్మాండ దండలా

విజేత గుణ విశ్వాస విజ్జ ద్బ్రహ్మాండ శాంభవీ

ఛందస్సు విశ్లేషణ:

పదార్థ విశ్లేషణ:

1. నిజారుణ ప్రభాపూర

నిజమైన అరుణ (ఉషోదయ) ప్రభతో నిండి ఉన్నది.

నిజరుణ = అంతరమున వెలిగే అగ్నిరూప శక్తి

ప్రభాపూర = ప్రకాశితమైన స్ఫురణ

2. మజ్జద్బ్రహ్మండ మండలా

బ్రహ్మాండములో మునిగిపోయిన మండల రూపము

ఇది విశ్వంలో అంతర్యామి తత్వంగా సూచించబడుతుంది.

3. ప్రజాభవ సుధాధ్యాస సజ్జ

ప్రజల భవబంధమునకు అమృతధారగా భావింపబడే ఆధ్యాత్మికత

సజ్జ = సిద్ధమై ఉన్నది

4. ద్బ్రహ్మాండ బండలా

బ్రహ్మాండమునే బంధించే మహాశక్తిగా ఉన్నదని సూచన

ఇది లయ తత్త్వానికై సంకేతం.

5. సుజాత సమతాభావ సుజ్జ

మంచి జన్మను పొందిన సమతా భావంతో యుక్తమైన శక్తి

సుజ్జ = పరిశుద్ధమైన, స్వచ్ఛమైన

6. ద్బ్రహ్మాండ దండలా

బ్రహ్మాండాన్ని పాలించే శక్తిరూపిణి

దండలా = పాలనశక్తి, శాసనాధికారిగా ఉన్నదని అర్థం

7. విజేత గుణ విశ్వాస విజ్జ

గుణాలను జయించిన, విశ్వాసాన్ని అనుభవించగల శక్తి

విజ్జ = విజ్ఞాన మూర్తి, జ్ఞానస్వరూప

8. ద్బ్రహ్మాండ శాంభవీ

బ్రహ్మాండ స్థితి లయాలకు మూలమైన శాంభవీ శక్తి, అంటే పార్వతీ తత్వం.

సమగ్ర వ్యాఖ్యానం:

ఈ పద్యం “శ్రీ శాంభవీ”ని విశ్వమంతటినీ వ్యాపించిన శక్తిరూపంగా, జ్ఞానప్రదాయినిగా, సమతా భావస్వరూపిణిగా, విజేతగా, దండధారి పాలకురూపంగా వర్ణిస్తుంది. బ్రహ్మాండంలోని అన్ని స్థితి-లయ-ఉత్పత్తులలో ఆమె ఆంతర్యమై ఉన్నదనే సంకేతం కనిపిస్తుంది.

---

13. చంపకాశోక పున్నాగ సౌగంధికల సత్కచా = సంపంగి, అశోక, పున్నాగ, చంగల్వ పుష్పములచేత ప్రకాసించు చున్న శిరోజ స్పంపద కల్గిన తల్లి

13. చంపకాశోక పున్నాగ సౌగంధికల సత్కచా

సంపదే శాంతి సద్భావ సా మర్థ్యమున సత్కధా

గంపచామంతి సంపెంగ సౌందర్యకల నుత్కచా

చంపసాహిత్య సంతోష సత్కావ్యకల చిత్కళా

పద్య విశ్లేషణ:.. రూపాలంకారం

చంపక, ఆశోక, పున్నాగ వంటి పుష్పాల సుగంధం కలిగి ఉండే శ్రేష్ఠమైన అలంకారము (సత్కచా = శిరోభూషణ/కుచభూషణ/అలంకారార్థం తీసుకోవచ్చు).

ఇది ఒక రూపకమైన శైలిలో మానవీయ గుణాలకు పుష్పాలను రూపకం చేసినట్టుగా అనిపిస్తుంది.

ఇక్కడ "సంపదే" అనే మాటతో మొదలవుతూ, శాంతి, సద్భావ, సామర్థ్యం, మరియు సత్కధ అనే మాటల సమాహారం ఉంది. ఇవన్నీ మానవులలో ఉండవలసిన సంపదలుగా సూచించబడ్డాయి. అర్ధవంతమైన క్రమంలో, ఇది ఒక నైతిక తత్త్వాన్ని ప్రతిపాదిస్తుంది.

ఇక్కడ కూడా పుష్పాల వర్ణన ఉంది. గంప (గన్నేరు), చామంతి, సంపెంగ పుష్పాల సౌందర్యం కలిగిన నూతన అలంకారముగా (నుత్కచా) అభివర్ణించబడింది. ఇది ఒక చారిత్రక లేదా సాహిత్యిక లావణ్యం ప్రతీకగా ఉంటుంది.

చంపకము వంటి సాహిత్య సుగంధం కలిగిన సంతోషభరితమైన సత్కావ్యకళలు, చిత్తాన్ని అభివృద్ధి పరచే విద్యలు (చిత్కళా = చైతన్యమిచ్చే కళలు). ఇది సాహిత్యాన్ని జీవితధర్మంగా చక్కగా ప్రతిపాదిస్తుంది.

---

సామగ్రి భావము:

ఈ పద్యం మొత్తం ఒక రూపకాలంకారముతో కూడిన బహుమూల్యమైన వర్ణనగా ఉంది. పుష్పాల వర్ణన ద్వారా మానవీయ గుణాలను, సాహిత్యసంపదను, మరియు ఆధ్యాత్మిక లావణ్యాన్ని ప్రతిబింబించింది.

*****

14.కురువింద మణి శ్రేణి కన త్కోటీర మండితా= కురువింద మణులతో చేయబడిన శ్రేణులవలె కనులు వెలుగునిస్తూ, అట్టడుగున కిరీటం ధరించిన తల్లి.

కురువింద మణి శ్రేణి కన త్కోటీర మండితా

అరవింద గుణ ధ్యాణి సహ స్వాదీన చంద్రికా

శరవేగ ధన వాణి గణ వైన్యమ్ము ఖండితా

ధరహాస గణ శ్రేణి కళ మౌనమ్ము చండికా

– కురువింద మణులతో చేయబడిన శ్రేణులవలె కనులు వెలుగునిస్తూ, అట్టడుగున కిరీటం ధరించిన తల్లి.

– కమలమువలె నాజూకమైన గుణములు కలిగి, వాటిని ధ్యానించదగిన తల్లి.

– సహజంగా స్వతంత్రంగా ప్రకాశించే చంద్రిక వలె తేజస్సుతో ఉండే దేవి.

– బాణాల వలె వేగంగా వచ్చే దుష్ట వాగ్ములను ధ్వంసించుచు, వారి వాదనలను ఛిన్నాభిన్నం చేయు వాణి శక్తిగా ప్రకాశించు తల్లి.

– భూమిమీద చిరునవ్వుల శ్రేణులవలె కళలతో కూడిన మౌనాన్ని వెదజల్లుచున్న చండికా.

ఈ పద్యంలో చండికా యొక్క ఆభరణాలు, స్వరూప లావణ్యం, తేజస్సు, శక్తి, వాక్పాటుత్వం, తలపులతో పాటు ఆమె మౌన రూప గంభీరతను కూడా చాలా హృద్యంగా చిత్రించారు. కంఠ మండన (కురువింద శ్రేణి), కిరీటం, చంద్రిక వలె స్వతంత్ర ప్రకాశం, ఇవన్నీ కలిసి ఆమెను ఒక శ్రీకాంత స్వరూపిణిగా రూపొందించాయి.

*****

15. అష్టమీ చంద్రవిభ్రాజ దళికస్థల శోభతా = అష్టమి చంద్రుని వలె ప్రకాశించే దళిక (కంపించే, ప్రకాశించే) స్థలముతో శోభిస్తూ ఉన్న దేవి.

అష్టమీ చంద్రవిభ్రాజ దళికస్థల శోభతా  

స్పష్టతా కామ్య నిద్రాణ కళిక స్థల వాసితా

దృష్టతా సర్వ విద్యాత గుణకస్థల రంజితా

కష్టతా విద్య విశ్వాస ఘనత స్థల చండికా

అష్టమి చంద్రుని వలె ప్రకాశించే దళిక (కంపించే, ప్రకాశించే) స్థలముతో శోభిస్తూ ఉన్న దేవి.

→ ఇది తలలో వదనంలోని జ్యోతి/కాంతిని సూచించవచ్చు. "అష్టమీ చంద్ర" అనగా కృష్ణాష్టమి రాత్రి చంద్రుడివలె కొద్దిగా తక్కువ కాంతి కలిగి ఉండటం, కానీ అందమైన ప్రకాశం.

స్పష్టత అనే గుణాన్ని ప్రసాదించే, మనోరథమైన కామనీయమైన నిద్రలో కలలలో కనిపించే కళిక స్థలములో (పుష్పములోనైనా, హృదయంలోనైనా) వాసించు తల్లి.

→ ఇది తల్లి కలలలో తారసపడే అనుభూతిని తెలుపుతుంది.

తల్లి దృష్టిలోనే అన్ని విన్యాసములు – సృష్టి, స్థితి మొదలైనవి – గుణకములు; ఆమె గుణస్థలము అన్ని గుణములతో శోభించుచున్నది.

“రంజితా” అంటే రంగురంగులంగా అలంకరింపబడినది, అనునది ఆభిరామంగా వ్యక్తమవుతోంది.

కష్టములను తొలగించు విద్య, విశ్వాసముల ఘనత కల స్థలములో వెలసిన చండికా.

→ తల్లి విద్యానివ్వగలదే కాదు, విశ్వాసాన్ని బలపరచగలదని, కష్టాలను తొలగించగలదని బలమైన భక్తి భావనతో ప్రకటిస్తున్నది.

****:

16.ముఖచంద్ర కళాoకాభ మృగనాభి విశేషకా =ముఖము చంద్రుని వలె, కానీ చంద్రునిలో ఉండే మచ్చ (కళాంక) వలె ఆకర్షణీయమైనది

 మృగనాభి అంటే కస్తూరి, ఇది అరుదైన సుగంధ ద్రవ్యము. "విశేషకా" అంటే ప్రత్యేకత కలది

ముఖచంద్ర కళాoకాభ మృగనాభి విశేషకా 

సఖి లీల నిజాంభోద సహనాభి ప్రవేశితా 

శిఖ పించ భుజాన్మేధ గుణనాభి గణాన్వితా

అఖిలమ్ము సంతోషమ్ము చరితమ్ము క్షణాన్వితా 

 ముఖము చంద్రుని వలె, కానీ చంద్రునిలో ఉండే మచ్చ (కళాంక) వలె ఆకర్షణీయమైనది

 మృగనాభి అంటే కస్తూరి, ఇది అరుదైన సుగంధ ద్రవ్యము. "విశేషకా" అంటే ప్రత్యేకత కలది

→ ఈ పాదంలో తల్లి ముఖ సౌందర్యాన్ని, కళాంకం వలె మోహనత్వాన్ని, కస్తూరి సుగంధ సాంద్రతతో పోల్చారు.

సఖి లీల నిజాంభోద సహనాభి ప్రవేశితా

 సఖుల సరసక్రీడ సత్యస్వరూపమైన సముద్రం ఆ సముద్రపు నాభిలో ప్రవేశించినది

→ ఆమె సఖి లీలలు, పరమతత్వరూపమైన అఖండాంభోదిలో లీనమై మనోరమంగా విలసిల్లుతుండగా, మాయాశక్తి నాభిసంధానమవుతుంది అనే భావము సూచించవచ్చు. తలపైన నెమలి నక్క (పిన్నలు,భుజములనుండే బుద్ధి

 గుణాలే నాభిగా (కేంద్రంగా) గల గణములచే అన్వితురాలైనది

→ శిరస్సు నెమలి పిన్నల వలె ప్రకాశిస్తుంది. ఆమె భుజముల నుండి ధైర్యమే కాదు, జ్ఞానమే ప్రసరించుతుంది. ఆమె కేంద్రబిందువు గుణసంపదలే.

 సమస్త జగత్త, ఆనందము, ఒక్క క్షణంలోనైనా ఆమె చరితము అనుసంధానమైనపుడు సంతోషంతో నిండిపోతుంది

→ తల్లి మహిమ ఒక్క క్షణంలో అనుభూతికొస్తేనే అఖిల ప్రపంచం ఆనందంగా నిండిపోతుంది.

*****

17.వదనస్మర మాంగల్య గృహతోరణ చెల్లికా = ముఖమునే మదనమంగల్యంగా భావించి, అది గృహంలోని మంగళద్వారంలా శోభించేదిగా ఉండే దేవీ చెల్లిక,

వదనస్మర మాంగల్య గృహతోరణ చెల్లికా

పదచింతన సంభావ్య కృషివాశ్చవ ముద్రికా

యదతత్పర సంఘర్ష నవ పోషణ మల్లికా

అధరమ్మున ఆద్యంత సహకారిక చండికా

వదనము = ముఖం

స్మర మాంగల్య = మన్మథసంబంధిత మాంగల్య చిహ్నం (ఆకర్షణ)

గృహతోరణ = ఇంటి ముఖద్వారపు అలంకారబంధం

చెల్లికా = చెల్లి, సోదరి, సహచరిణ > ముఖమునే మదనమంగల్యంగా భావించి, అది గృహంలోని మంగళద్వారంలా శోభించేదిగా ఉండే దేవీ చెల్లిక, అనగా ఆమె ముఖం చూడగానే హృదయంలో ఉల్లాసం కలిగించే స్వరూపవతి.

పదచింతన = పదాలపై ఆలోచన (వేదపదాలు / కవిత్వం)

సంభావ్య = సాధ్యమగునటువంటి

కృషివాశ్చవ = కృషి వాచకులు, శ్రమించే వాక్యములు / శక్తులూ

ముద్రికా = ముద్ర, గుర్తింపు > ఆమె పదాలను చింతించినంత మాత్రానే, శ్రమతో కూడిన జీవన విధానం కూడా శోభించి పోయేలా చేస్తుంది. ఆమె మాటలే శ్రమలోను శాంతిని కలిగించే ముద్రలవంటిాయి.

యదతత్పర = ఏదైనా పరమైన, విశ్వవ్యాప్తి

సంఘర్ష = ఘర్షణ, పోరు

నవ పోషణ = కొత్తగా పోషించే గుణము

మల్లికా = పుష్పమాల > ఆమె సంఘర్షణలోనూ శాంతిని నిలుపుతుంది; ఆధునిక పోషణాన్ని సమరానికి మాల వలె అందిస్తుంది. పోరాటమును సుభాషితముగా చేయగల శక్తివంతమైన స్వరూపం.

అధరమ్మున = పెదవులపై

ఆద్యంత = ఆరంభం నుండి అంతం వరకూ

సహకారిక = సహాయినీ, అనుసంధానించే శక్తి

చండికా = ఉగ్ర స్వరూపిణి > ఆమె మాటలే ఆదిశాంతమూ సహకారం కలిగించే శక్తిగా ఉండి, అవసరమైనపుడు చండికా రూపాన్ని కూడా దాల్చుతుంది.

*****

18.వక్త్రలక్ష్మీ పరీవాహ చలన్మీనాభ లోచనా

వక్త్రములో లక్ష్మీధామము పోలిన వెలుగు ప్రవాహముతో నదిలో ఈదుతున్న చేపలవలె చలనశీలమైన నేత్రములు కలది.

వక్త్రలక్ష్మీ పరీవాహ చలన్మీనాభ లోచనా

యుక్త్రశక్తీ మదీయోగ కళా న్యాశాభి రోచితా

శక్త్ర విద్యా సభీమూల్య మనస్సౌభాగ్య కాంచనా

ముక్త్రయుక్తీ సుఖామాధ్య సహవాశ్చల్య శాంభవీ

– వక్త్రములో లక్ష్మీధామము పోలిన వెలుగు ప్రవాహముతో

– నదిలో ఈదుతున్న చేపలవలె చలనశీలమైన నేత్రములు కలది.

👉 సీమంతినీ రూపవిశేషంలో ‘నేత్ర’ వర్ణన. ‘చలన్మీనాభ’ అనే అనుపమా అలంకారం చాలా అందంగా నిలిచింది.

– యుక్తమైన శక్తులతో (యోగశక్తులు, జ్ఞానశక్తులు)

– నా యోగకళలలో న్యాసము చేయబడిన భ్రమరాల వలె వెలుగులు ప్రదర్శించునది.

👉 ఇది ధ్యానస్తితిలో తల్లి సన్నిధిని అనుభవించగల యోగుల సాధనాశక్తిని సూచిస్తోంది.

– శక్తిస్వరూపిణిగా విద్య యొక్క అసలైన విలువను కలది

– మనస్సుకు శ్రేయస్సు, భాగ్యాన్ని ప్రసాదించే కాంతిస్వరూపిణి

👉 “శక్త్ర విద్యా సభీమూల్య” అనే సంయోజనం చాలా గంభీరమైన భావనను కలిగిస్తుంది: విద్యకు మూలాధారమైన శక్తి తానే.

– ముక్తితో కూడిన యుక్తిని (ప్రయోగాన్ని) కలిగివుండి

– సుఖమయమైన మధ్యస్థితిని (సమత్వభావాన్ని) అందించు

– శివస్వరూపిణిగా, శాశ్వతమైన సహవాసాన్ని అనుగ్రహించునది.

👉 “శాంభవీ” అనే పదం శివతత్త్వాన్ని సూచిస్తూ, తల్లి యొక్క అంతఃచైతన్యరూపాన్ని వివరిస్తుంది.

****

19. నవ చంపక పుష్పాభ నాసా దండ విరాజితా..

నవీనం అయిన చంపక పుష్పం వంటి సువర్ణవర్ణ నాసాదండం (ముక్కుదూలము) ప్రకాశిస్తున్నది.

నవ చంపక పుష్పాభ నాసా దండ విరాజితా..

నవ మల్లిక యాచ్చాద నాడీ మండల పూజితా

జవసత్వమ్ము చిన్మాయ జ్యాసా దండల యర్పితా

భవ విశ్వాస సౌకర్య భాగ్యం మండల శాంభవీ

– నవీనం అయిన చంపక పుష్పం వంటి సువర్ణవర్ణ నాసాదండం (ముక్కుదూలము) ప్రకాశిస్తున్నది.

– కొత్త మల్లెపువ్వులతో అలంకరింపబడిన నాడీమండలంలో (ఆధ్యాత్మిక కేంద్రాలలో) పూజింపబడే దేవి.

– జవా పుష్పపు శక్తిని (క్రియాశక్తిని) అనుభూతిచేసే దివ్య చైతన్యానికి ధనురాకారపు జ్యా (string) వలె అర్పితమైనదై.

– భవసాగరంలో విశ్వాసాన్ని కలిగించే, జీవులకు సౌకర్యం, శుభ భాగ్యాన్ని ప్రసాదించే, శాంభవీశక్తి — శివచైతన్య సహచారిణి.

*****

20.తారా కాంతి తిరస్కారి నాసాభరణ భాసురా.. 

నక్షత్రాల కాంతికన్నా ప్రకాశవంతమైన ముక్కు అలంకారంతో దివ్యంగా వెలిగే తల్లి

తారా కాంతి తిరస్కారి నాసాభరణ భాసురా.. 

ధారా బ్రాంతి తిరస్కారి ధ్యాసా భరణ ప్రేమరా

స్వేరా శాంతి పురస్కారి స్వీ ఘ్రా చలన విద్యరా

ప్రేరా నాంది పురస్కారి ప్రీతీ మనసు శాంభవీ

 నక్షత్రాల కాంతికన్నా ప్రకాశవంతమైన ముక్కు అలంకారంతో దివ్యంగా వెలిగే తల్లి

→ రూపసౌందర్యానికి తులనలేని మాధుర్యాన్ని, లోకాన్ని అగ్రస్థాయిలో ప్రకాశింపజేసే స్వరూపాన్ని చాటుతోంది.

లోకసంచార మోహ భ్రమలను అధిగమించేవ  మనస్సు ధ్యానములో ధారణయ్యే ప్రేమభారిత స్వరూపిణి

→ మాయాశక్తిని దాటించి, ధ్యానంలో వెలసే అమర ప్రేమరూపిణిని తెలియజేస్తున్నది.

 స్వాసక్రమం (ఊపిరి)

 మనశ్శాంతిని ముందుగా ప్రసాదించేవి

 ఘ్రాణేంద్రియ గమనాన్ని నిర్వహించే విద్యాశక్తి

→ ఇది ప్రత్యక్షంగా నాసికా చలన తత్త్వాన్ని, ప్రాణవాయు ప్రవాహాన్ని, ఇంద్రియ నియంత్రణాన్ని సూచిస్తుంది.

 ప్రేరణాశక్తి సకల ఆరంభాలకు ఆదిగా ఉండే ప్రేమతో మనస్సును శాంతిచేసే శాంభవీ (శివశక్తి)

→ ఇది సృష్టి, ఆరంభ బిందువులో శక్తి ప్రేరణను గుర్తించి, అదే ప్రేమగా, శాంతిగా పరిణమించనిదిగా చూపుతుంది.

***

21.కదంబ మంజరి క్లుప్త కర్ణపూరా మనోహరా

– కదంబ పుష్పమాలలతో తయారుచేసిన చెవిపూసలవలె కర్ణాభరణాన్ని ధరించిన, మనోహర స్వరూపినీ!:

కదంబ మంజరి క్లుప్త కర్ణపూరా మనోహరా

చిదంబరానన క్లుప్త నిర్ణయమ్మున్ సుఖాపరా

పథంబు రంజిత క్లుప్త వర్ణ సాక్షీ వి ధీ పరా

నదంబు ప్రేమ్మయు క్లుప్త స్వర్ణ భావమ్ము శాంభవీ

– కదంబ పుష్పమాలలతో తయారుచేసిన చెవిపూసలవలె కర్ణాభరణాన్ని ధరించిన, మనోహర స్వరూపినీ!

("క్లుప్త" = అలంకారించబడిన; "కర్ణపూరా" = చెవిపూస)

– చిదంబర రూపమైన ముఖమునందు స్థిరమైన తత్వనిర్ణయాన్ని కలిగిన, సుఖస్వరూపిణీ!

– నడకనే దివ్య మార్గంగా మార్చిన వర్ణమూలమైన సాక్ష్యముతో, ధీశక్తికి అధిపతి అయిన దేవీ!

– ప్రేమతో ప్రవహించే నదివలె స్వర్ణభావాన్ని అందించిన శాంభవీ!

---

22.తాటంక యుగలీ భూత తపనోడుప మండలా...చండికాదేవి చెవులలో ఉన్న తాటంకాలు సూర్యుని మండలములవలె ప్రకాశిస్తున్నట్లు చెప్పబడింది.

తాటంక యుగలీ భూత తపనోడుప మండలా 

ఆటంక కదలీ లక్ష్య అనురాగపు దండలా

ఈ టంక సెగలే కాల నుపయోగిత కుండలా

స్వేటంక కళలే ధర్మ సహకారిత చండికా.

...> చండికాదేవి చెవులలో ఉన్న తాటంకాలు సూర్యుని మండలములవలె ప్రకాశిస్తున్నట్లు చెప్పబడింది.

--> ఆమె కదలికలు ఆటంకాలను తొలగించే లక్ష్యంతో ఉండి, ప్రేమతో కూడిన శ్రేణుల వలె ఉన్నాయి.

--> తాటంకాల నుండి వెలువడే కాంతి కాలుడిని తపించే శక్తిమంతమైన హోమకుండంలా ఉంది.

L> ఆమె స్వేతవర్ణపు కళలు ధర్మానికి తోడుగా నిలుచు విశ్వమాత్ర చండికాస్వరూపిణిగా దర్శింపబడుతుంది.

*****

23.పద్మరాగ శిలాదర్శ పరిభావి కపోల భూ :చండికాదేవి యొక్క కపోలభాగం పద్మరాగమణిదర్పణంలో ప్రతిబింబించినట్లు ప్రకాశిస్తుంది

పద్మరాగ శిలాదర్శ పరిభావి కపోల భూ :

పద్మ పీఠ శివాస్పర్శ పరివాహ ఉపాయ భూ :

పద్మ మౌఖ్య మహాహర్ష పరినాధ సహాయ భూ :

పద్మ శిల్ప దివ్య తేజ ప్రభ కావ్యపు చండికా

❖ పాదాల విశ్లేషణ:

❶ పద్మరాగ శిలాదర్శ పరిభావి కపోల భూ

పద్మరాగ శిలా = పద్మరాగ మణితో తయ్యారైన శిల (రత్నం)

దర్శ = దర్పణము, అద్దం

పరిభావి కపోల భూ = ప్రతిబింబించే گونهల వడి

> చండికాదేవి యొక్క కపోలభాగం పద్మరాగమణిదర్పణంలో ప్రతిబింబించినట్లు ప్రకాశిస్తుంది.

❷ పద్మ పీఠ శివాస్పర్శ పరివాహ ఉపాయ భూ

పద్మ పీఠ = కమలాసనం

శివాస్పర్శ = శివుని స్పర్శతో

పరివాహ ఉపాయ భూ = ప్రవాహంలా సుళ్లు చేసే తలపు స్థానం

> ఆమె శిరస్సు శివుని అనుభూతిని ఆస్వాదించే పద్మపీఠమై, ఆ దివ్య స్పందన ప్రవాహంలా సాగుతుంది.

❸ పద్మ మౌఖ్య మహాహర్ష పరినాధ సహాయ భూ

పద్మ మౌఖ్య = పద్మము వంటి వదనం

మహాహర్ష పరినాధ = గొప్ప ఆనంద నాదము (నవ్వు, శబ్దం)

సహాయ భూ = సహాయమిచ్చే స్థలం

> ఆమె పద్మవదనమునుంచి వెలువడే నాదం మహానందముతో నిండి ఉంటుంది, అది శ్రోతలకు ఆధ్యాత్మిక సహాయంగా నిలుస్తుంది.

❹ పద్మ శిల్ప దివ్య తేజ ప్రభ కావ్యపు చండికా

పద్మ శిల్ప = పద్మాకృతి శిల్పము

దివ్య తేజ = దివ్యమైన కాంతి

ప్రభ కావ్యపు శాంభవీ = కవిత్వం వెలిగించే శాంభవీ (పార్వతీదేవి)

> ఆమె స్వరూపం పద్మాకార శిల్పంలా, దివ్య కాంతితో కవిత్వానికే ప్రేరణనిచ్చే చండికా.

******

24 నవవిధ్రుమ బింబ శ్రీ న్యాక్కారి రథ నచ్చదా:చండికాదేవి కాంతిమయ రూపానికి, తాపత్రయ రథంపై పద్మపు తేజస్సుతో సాగే రూపానికి ఇది ప్రశ్నార్థక ప్రశంస

నవవిధ్రుమ బింబ శ్రీ న్యాక్కారి రథ నచ్చదా

భవ చంద్రిక హృద్య శ్రీ ధిక్సూచి విధి మెచ్చదా

ధవలాంబుజ మోక్ష శ్రీ స్వీకర్తి నిజ వాక్కుగా

అవహేళన సర్వ శ్రీ సర్వార్ది గను చండికా

❶ నవవిధ్రుమ బింబ శ్రీ న్యాక్కారి రథ నచ్చదా

నవ విధ్రుమ బింబ = నూతనంగా వికసించిన విధ్రుమ (పగడపు) వర్ణపు బింబం

శ్రీ న్యాక్కారి = “శ్రీచక్రధారి” అనే రూపంలో భావించినదిగా భావించవచ్చు

రథ నచ్చదా? = ఆమె బింబానికి ఆ రథం సరిపోదా?

> చండికాదేవి కాంతిమయ రూపానికి, తాపత్రయ రథంపై పద్మపు తేజస్సుతో సాగే రూపానికి ఇది ప్రశ్నార్థక ప్రశంస.

❷ భవ చంద్రిక హృద్య శ్రీ ధిక్సూచి విధి మెచ్చదా

భవ చంద్రిక = సంసారమనే చీకటిలో ప్రకాశించే చంద్రిక (ప్రభ)

హృద్య శ్రీ = హృదయస్పర్శకమైన దివ్యశ్రీ

ధిక్సూచి = దిక్కులు చూపించే (సూచి) – అంటే మార్గదర్శకురాలు

విధి మెచ్చదా = బ్రహ్మ దేవుడు (విధి) దీనిని మెచ్చడు?

> చండికాదేవి జగతికి మార్గం చూపే శక్తిగా ఉంది. బ్రహ్మసహిత దేవతలకూ ఆమె గౌరవప్రదురాలిగా ఉద్భవిస్తుంది.

❸ ధవలాంబుజ మోక్ష శ్రీ స్వీకర్తి నిజ వాక్కుగా

ధవలాంబుజ = తెల్లకమలం (పవిత్రత, మోక్ష సూచకం)

మోక్ష శ్రీ = ముక్తి సూచించే దివ్య శోభ

స్వీకర్తి నిజ వాక్కుగా = ఆమె వాక్కు ముక్తిని స్వీకరించేటట్లు చేస్తుంది

> ఆమె వాక్కే ధర్మపథాన్ని తెలిపే దివ్యవచనం — అది మోక్షప్రదమైనది.

❹ అవహేళన సర్వ శ్రీ సర్వార్ది గను చండికా

అవహేళన సర్వ = అన్ని అపహాస్యాలను హరించే

శ్రీ సర్వార్ది = సర్వశత్రువులను అధిగమించే దేవీ

చండికా = ఉగ్రస్వరూపిణి

> ఆమె అవహేళనను భరించదు. అత్యంత శక్తిమంతురాలిగా అశుభశక్తుల వినాశానికి ప్రత్యక్షమవుతుంది.

******

.

-)