"91. కులసంకేత పాలినీ" అనే లలితా సహస్రనామ పద్యమాలలో భాగంగా చాలా లోతైన ఆధ్యాత్మిక భావనను కలిగి ఉంది. ఇప్పుడు చక్కటి తాత్పర్యాన్ని చూద్దాం:
పద్యం:
కులసంకేత పాలినీ సమర్ధతా రూపిణీ
కళ రూపమ్ము మాలినీ విమర్శతా యోగినీ
తలపేతెల్పు ధారునీ సుఖమ్ముగా ధారునీ
మలుపేజీవహాసినీ మనస్సుగా దక్షనీ
🪔పదవిభాగం & తాత్పర్యము:
1. కులసంకేత పాలినీ –
"కుల" అంటే ఇక్కడ "శ్రీవిద్యా సంప్రదాయము"లోని రహస్య తంత్ర సంబంధ శక్తి వ్యవస్థ.
"సంకేత" అంటే సంక్షిప్త సంకేతాత్మక రూపం, రహస్యంగా సూచించే మార్గము.
"పాలినీ" అంటే పాలించే, నియంత్రించేవారి.
➡️ అమ్మ దివ్యశక్తి తాను కులసంకేతముల (శ్రీవిద్య తంత్ర గూఢార్థముల) పాలనచేసే వారిణి. ఈ నామము అమ్మ యొక్క తాంత్రిక అధికారాన్ని సూచిస్తుంది.
➡️ ఆమె అశేష సమర్థతను కలిగి ఉన్నదని తెలియజేస్తుంది.
➡️ ఆమె కళల రూపంగా అలంకారమై ప్రకాశించువారు.
➡️ అమ్మ విమర్శనశీలత కలిగి, జగత్తులో సత్యాసత్యాలను వేరుచేసి, సత్య స్థాపనచేయగల శక్తి.
➡️ ఆమె మనస్సు తలపునకు ఉత్తేజమిచ్చే, ఆ ధ్యాన శక్తిని ప్రవాహింపజేసే దివ్యతేజము
➡️ సుఖముతో జీవన ప్రవాహాన్ని కొనసాగించే అమ్మ శాంతిశక్తి స్వరూపిణి.
➡️ జీవితపు మలుపుల్లోనూ ఉల్లాసాన్ని ప్రసాదించగలదే అమ్మ శక్తి.
దక్షనీ = దక్షిణ రూపిణి, శివసహచారిణి
➡️ మనస్సులో స్థిరంగా ఉండే దక్షిణ శక్తి, జ్ఞానమయి అమ్మ.
🌺 😊
92.కులాంగునా.. అంటే కులానికిగల అంగం – ఆయా వర్ణాశ్రమ ధర్మాలకు లేదా లోక రీతులకు అనుగుణమైన స్త్రీ.
కులాంగునా స్సహాయమే కులస్య సమ్మతమ్ము స
ఖ్య లాస్య తాభవమ్ముగన్ గళమ్ము తీ రుగానుది
వ్య లాలి జూపునిత్యమూ వలైమదీ ననంతమున్
కలం గళం నిధీ స్థితీ కలౌనుజీవమార్గమున్
=> ఈ పద్య తాత్పర్యం: అమ్మ తన రూపమునకు అనుగుణంగా, ప్రతికులానికి (మానవ సమాజములోని ధర్మబద్ధ విభాగములకు) సహాయకురాలై, ఆ సమాజ శ్రేయస్సుకు సమ్మతమైనదిగా నిలుస్తున్న స్త్రీ..
=> అమ్మ స్నేహస్వరూపిణిగా, సౌందర్యరసముతో నర్తించుచు, సృష్టికి మాధుర్యభరితంగా శ్రవణానందమిచ్చే గాత్రరూపిణిగా ఉంది..
=> అమ్మ యొక్క కటాక్షం అన్నింటికీ మూలమైన ఆకర్షణశక్తి, అది నిరంతరమూ నాట్యములా కొనసాగుతుంది. ఆమె చూపు సృష్టిని వలవేసే శక్తి!
=> అమ్మ కలియుగంలో కాలసంపత్తిగా, శబ్దరూపముగా, ధర్మనిధిగా, జీవుల స్థితికై దారి చూపే మార్గదర్శకురాలిగా ఉన్నదని భావము.
---
ఈ పద్యం – 93. కుళాంతస్థా – "లలితా సహస్రనామ"ంలోని "కుళాంతస్థా" కుళలో (సుషుమ్న నాడిలో) అంతమందున ఉండే దేవీ. ఇది శక్తి తత్త్వాన్ని సూచించే శబ్దం.
పద్యం:
కుళాంతస్థా నీముమ్మున్ సహాయమేనున్
గళం విద్యాసాగమ్యమ్ము నేస్తమౌనున్
విలోలంమూలం విశ్వాసమే జీవితమ్మున్
ప్రలాపమ్మున్గా ప్రావీణ్యభావమ్ము దేవీ
పద్య తాత్పర్యం
"ఓ కుళాంతస్థా!
శుద్ధ నాడులలో అంతర్భాగంగా నివసించే పరాశక్తీ!
నీవే బోధనకు, సహాయానికి ఆధారము.
వాక్సిద్ధి యందూ నీవే ప్రవాహమవుతావు – విద్యాస్వరూపిణిగా.
మనస్సు చంచలమైనా, విశ్వాసమనే మూలబలం నీవే;
జీవితమంతయూ నినదే ఆధారమై యుంటుంది.
ప్రపంచపు భ్రమల్లోనూ, వచనాల అర్థాలలోనూ –
ప్రవీణతగా, సత్యరూపిణిగా నీవే వెలుగుతావు."**
*****
ఈ పద్యం "94. కౌలినీ" అనే నామాన్ని ఆధారంగా రాసినదిగా ఎంతో చక్కగా రూపొందించారు.
పద్యం:
కౌలినీ రూపమే కౌతుకీ దక్షనీ
కాళినీ రుద్రమే కావ్యనీ మౌఖ్యనీ
లాలినీ లక్ష్యమే లక్షణీ పావణీ
మాలినీ భద్రమే మాధురీ శ్రావణీ
పాదాల భావన:
1. కౌలినీ రూపమే కౌతుకీ దక్షనీ
కౌలినీ: శక్తిసంపన్న కౌల మార్గ మాతృక, కౌలతత్త్వ స్వరూప.
కౌతుకీ: ఆశ్చర్యకరమైనదీ, ఆరాధ్యమైనదీ.
దక్షనీ: సమర్థత కలదీ, నిపుణతా భవానీ.
అమ్మవారు కౌలమార్గ పరమతత్త్వాన్ని అనుగ్రహించే శక్తి; ఆమె రూపమే అనుపమ. ఆశ్చర్యకరమైన దేవతస్వరూప. సమర్థతవంతురాలైన ఆదిశక్తి.
2. కాళినీ రుద్రమే కావ్యనీ మౌఖ్యనీ
కాళినీ: కాలం మీద అధికారం కలిగిన అమ్మ (కాళీ స్వరూప).
రుద్రమే: ఉగ్రతా స్వరూపిణి; శివతత్వమయురాలు.
కావ్యనీ: సాహిత్యశక్తి, వాగ్దేవతా స్వరూప.
మౌఖ్యనీ: నిశ్శబ్దంలో ఉన్న పరమార్థం – మౌనతత్త్వ స్వరూపిణి.
అమ్మవారి ఉగ్రరూపం (కాళీ), శివత్వ మిశ్రమ స్వరూపంగా వర్ణించబడుతుంది. ఆమె వాగ్దేవి (కావ్యరూప), కాని అంతిమంగా మౌనమే ఆమె పరమతత్వం.
3. లాలినీ లక్ష్యమే లక్షణీ పావణీ
లాలినీ: ఆదరణ, మమకారాన్ని ఇచ్చే మాతృమూర్తి.
లక్ష్యమే: ధ్యేయ స్వరూపురాలు – ధ్యానం ద్వారా చేరదగిన పరమతత్వం.లక్షణీ: శుద్ధ లక్షణాలు కలది, నిఖిల శుభస్వరూపిణి.పావణీ: పావనత్మ, పవిత్రత ప్రసాదించేవారు.
అమ్మవారు మాతృమూర్తిగా శరణు కొచ్చినవారిని ప్రేమగా ఆదరిస్తారు. ఆమెనే ధ్యేయంగా భావించి సాధన చేస్తే, జీవుని పవిత్రత్వం వైపు నడిపిస్తారు.
4. మాలినీ భద్రమే మాధురీ శ్రావణీ
మాలినీ: మాలలతత్త్వ – మంత్రశక్తిని కలిగినవారు.
భద్రమే: భద్రత, కాపాడే దేవతా స్వరూపం.
మాధురీ: మాధుర్యరూపురాలు – అనుగ్రహ స్వభావం.
శ్రావణీ: శ్రవణము ద్వారా గ్రహించదగిన సత్యస్వరూపురాలు (నాదరూపిణి కూడా అని భావించవచ్చు).
అమ్మవారు మంత్రరూపిణి (మాలినీ), రక్షణకర్త. ఆమె స్వరూపం మాధుర్యభరితమైనది. శ్రవణము ద్వారా, నాదద్వారా కూడా ఆమె చేరగలిగిన మాతృశక్తి.
****
95కుల యోగినీ = కుండలినీ యోగమార్గంలో జ్ఞానదాయినిగా, తపస్సులో ప్రేరణగా, వాక్మాధుర్యంగా, ఆధ్యాత్మిక సాధనకు మూలస్తంభంగా అమ్మవారు.
ఇల...స జ న న స... యతి 7
కులయోగినీ తలపు తరుణము తపసే
కళ దీక్షనీ కలపు కనులగు కఠినే
గళ కామ్యనీ గలగల గడప గమనే
జల మూలనీ జపతప చరిత జాగృతీ
పద్యం:
కులయోగినీ తలపు తరుణము తపసే
→ "కులయోగినీ" అనే అమ్మవారు తలపే సమయమే తపస్సుగా మారుతుంది.
ఈ పాదంలో అమ్మవారిని ధ్యానించటమే ఒక యోగం, తపస్సు అని భావన.
కళ దీక్షనీ కలపు కనులగు కఠినే
→ కళల యందు దీక్షనిచ్చే ఆమె, కలకాలపు చూపులకే కఠినత మయమై ఉంటారు.
అంటే ఆమె దృష్టిలో లాలిత్యమే గాక, నియమశాస్త్రత కూడా ఉంటుంది.
గళ కామ్యనీ గలగల గడప గమనే
→ ఆమె వాక్పటుత్వం కామ్యమైనదే, ఆమె యాత్ర గలగల ప్రవాహంలా సాగుతుంది.
ఇది అమ్మవారి స్వర రూపం – వేదధ్వని, జ్ఞాన ప్రవాహాన్ని సూచిస్తుంది.
జల మూలనీ జపతప చరిత జాగృతీ
→ జలముగా ప్రవహించే మూలాధార శక్తిగా, జపతప కర్మల చరిత్రగా జాగృతంగా ఉంటారు.
ఇది ఆమె కుండలినీ రూపాన్నీ, సాధన మార్గాన్నీ సూచిస్తుంది.
భావసారం:
ఈ పద్యంలో అమ్మవారు కులయోగినీగా — అంటే కుండలినీ యోగమార్గంలో జ్ఞానదాయినిగా, తపస్సులో ప్రేరణగా, వాక్మాధుర్యంగా, ఆధ్యాత్మిక సాధనకు మూలస్తంభంగా — విస్తరించిన రూపంగా దర్శించబడతారు. వాక్చాతుర్యం, చూపు, నడక, నీటి తత్త్వం వంటి బహు విధ శక్తుల సమ్మిళిత రూపమే ఆమె అని ఈ పద్యం చెబుతోంది.
******
96. అకులా=కులములకతి తీతమైనది, కులబంధనాలకు అతీతురాలైన పరాశక్తి
తోటకము – స స స స (యతి: 8)
పద్యం:
అకులా విధిగా నయమౌ నిధిగా
సకలం గుణమే వ్యసనం మదిగా
నకలే జపమే క్షణమే స్థితిగా
చెకితం చరణం సృజనం మహతీ
పదప్రతి:
అకులా = కులములకతి తీతమైనది, కులబంధనాలకు అతీతురాలైన పరాశక్తి
విధిగా = విధిగా, విధిగా అనుసరించదగినదిగా, నియమంగా
నయమౌ = శాంతమౌ, మార్గమై, సులభమై
నిధిగా = ధనసంపదిగాను
సకలం గుణమే = అన్ని గుణముల సమాహారమై
వ్యసనం మదిగా = భక్తుల వ్యసనములో (దుఃఖములో) కూడా ఆనందరూపిణిగా
నకలే జపమే = ఏకమై పరాజపముగాను
క్షణమే స్థితిగా = ఒక్క క్షణంలోనూ స్థితమై ఉన్నదిగా
చెకితం చరణం = నిశ్చలమైన పవిత్ర పాదములు
సృజనం మహతీ = మహత్తర సృష్టికి మూలకారణమైనది
తాత్పర్యము:
"అకులా" – పరాశక్తి కులసంస్థలకు అతీతురాలు, సమస్త భిన్నతలకు అతీతమైన పరమతత్వ స్వరూపిణి.
ఆమె విధిగా, శాంతమైన మార్గమై ధనమయి వెలుగుచూపెను.
ఆమె స్వరూపమే గుణమయమై, భక్తుల దుఃఖానికీ మదిరమై, చిత్తాన్ని శాంతపరచును.
ఆమె జపమంతటియు నకలే, అంటే రెండవది లేని ఏకత్వమై యుండును.
ఒక్క క్షణంలోనూ ఆమె అచలంగా స్థితురాలై ఉంటుంది.
ఆమె పాదములు చెకితమై, నిశ్చలమై, మహాసృష్టికి మూలంగా వెలసి, జీవులను అనుగ్రహించును.
*****
97. సమయాంతస్థా = సమయాచార అంతర్వర్తిని
సమయాంతస్థావిద్యా వాసినీ
సమ దీక్షా మొక్షార్ధీ బ్రాహ్మినీ
సుమ సంరక్షా రాణీ మాలినీ
మమ రమ్యా దేహమ్మున్ యీశ్వరీ
సమయాంతస్థా విద్యా వాసినీ
– సమయాచారాలలో అంతర్వర్తిగా ఉండే విద్యా మూర్తి. ఇది "తంత్రంలో సమయాచారం" అంటే శుద్ధాచారాల లోపల నివసించే తత్త్వంగా భావించవచ్చు.
సమ దీక్షా మొక్షార్ధీ బ్రాహ్మినీ
– సమమైన దీక్షను ఇచ్చి, మోక్షానికి ప్రేరణిచే బ్రాహ్మిణీ స్వరూపం.
సుమ సంరక్షా రాణీ మాలినీ
– శుభమైన (సుమ) మార్గాలను సంరక్షించువారు; మాలినీ స్వరూపిణి.
మమ రమ్యా దేహమ్మున్ యీశ్వరీ
– నా దేహంలో రమణీయమైన స్వరూపంగా తానున్న ఈశ్వరీ.
****-
98.సమయా చార తత్పరా = సమయ అనే ఆచారములో ఆసక్తి కలది.
పద్యము:
సమయా చార తత్పరీ సమరమ్మున్ మహేశ్వరీ
ప్రముఖానాద తత్పరీ భ్రమరమ్మున్ గుణేశ్వరీ
మమ శాంతిన్ తత్పరీ మన నేస్తం శుధీశ్వరీ
క్షమ రూపం తత్పరీ క్షమ తత్త్వం శివంకరీ
పద్య విశ్లేషణ:
– "సమయాచార తత్పరా" అంటే సమయ సిద్ధాంతం, ఆచారములో నిబద్ధత కలదని అర్థం.
– సమర సమయంలోనూ (ధర్మయుద్ధ సందర్భములోనూ) ఆమె "మహేశ్వరీ"గా వ్యవహరించి తత్పరత చూపుతుంది.
– అంటే ఆమె ధర్మానికి అనుగుణంగా సమయాచారాన్ని పాటిస్తుందన్న దృష్టికోణం.
– ప్రముఖ ధ్వని (ఆదినాదం – "ఓం") లో తత్పరత కలిగి, భ్రమర రూపంగా (భ్రమరాంబగా) భావితత్వాన్ని ప్రకటించుచున్న గుణేశ్వరీ.
– గుణాల అధిష్టాత్రిగా ఆమె సృష్టి, స్థితి, లయలకు ఆధారమవుతుంది.
– నాలోని శాంతికి ఆమెనే తత్పరంగా నిలుస్తుంది. ఆమె మనకు ప్రీతిపాత్రమైన శుధి-శ్వరీ (శుద్ధతతో కూడిన ఈశ్వరీ).
– అనగా భక్తుని మనస్సులో శాంతి స్థాపన ఆమె లక్ష్యం.
– ఆమె క్షమ యొక్క స్వరూపం, క్షమా తత్త్వానికి నిలయమూ.
– ఆమె "శివంకరీ"గా (శుభాన్ని ప్రసాదించేవారుగా) క్షమతో మనల్ని రక్షిస్తుంది.
*****
99.మూలాధారైక నిలయా = మూలాధార చక్రము ముఖ్య నివాసమై ఉన్నతల్లి
మూలాధారైక నిలయా దేహమ్ముగన్
కాలామూలైక సమయా స్నేహమ్ముగన్
జ్వాలా ధారైక వినయా దాహమ్ముగన్
మాలాధారైక తణువే వ్యూహమ్ముగన్
✅ పద్య విశ్లేషణ:
👉 మూలాధారమునే తన ప్రధాన ఆశ్రయంగా తీసుకున్న దేవీ, సమస్త శరీరములో ప్రత్యక్షంగా వ్యాపించి ఉన్నది.
– ఇది "స్థూల" స్థాయిలో శక్తి దేహమంతటా వ్యాపించడాన్ని సూచిస్తుంది.
👉 క్రమంగా కాలమునే మూలంగా చేసుకుని ఉన్న సమయ శక్తిగా ప్రీతి స్వరూపమై వెలసిన దేవి
– ఇది కాల తత్త్వముతో మూలాధారము సంబంధాన్ని చాటుతుంది. 'స్నేహం' అన్నది సౌమ్యతను, ఆశ్రయమును సూచిస్తుంది.
👉 జ్వాలలు ప్రవహించే ధార వంటి శక్తిగా వినయముగా ఉండి, ఆగ్ని తత్త్వమై దాహాన్ని ప్రేరేపించువది
– ఇది ఆగ్నేయ శక్తిని, కుండలినీ ఉత్కర్షాన్ని సూచించే శక్తిస్వరూపం. వినయమన్నది ఇక్కడ సాధకుని భక్తి భావాన్ని సూచిస్తుంది.
👉 మాలాధార చక్రమే తాను ధరించిన తనువు (ఆవిర్భావరూపము) అయి, వ్యూహ రూపిణిగా ఆవిర్భవించినదే
– "వ్యూహము" అన్నది ఇక్కడ శక్తుల సన్నివేశాన్ని, చక్ర నిర్మాణాన్ని తెలియజేస్తుంది.
*****
లితా సహస్రనామం 100 నామం
బ్రహ్మగ్రంధి విభేదినీ = బ్రహ్మ గ్రందిని విడగొట్టునది
పద్యం:
బ్రహ్మగ్రంధి విభేదినీమది బంధ తత్త్వపు లక్ష్యమున్
బ్రహ్మ వాక్కుల తీరు గా నిజ భాగ్యమే యగు మార్గమున్
బ్రహ్మ తత్త్వము నిత్య సత్యము వాక్కు తీరున ధర్మమున్
బ్రహ్మ సాంద్రత సర్వ మూలము భావమేయగు చండికా
---
పాదానుక్రమ విశ్లేషణ:
1️⃣ బ్రహ్మగ్రంధి విభేదినీమది బంధ తత్త్వపు లక్ష్యమున్
→ మూలాధార స్థితి వద్ద ఉన్న బ్రహ్మగ్రంధిని ఛేదించు తల్లి, బంధతత్త్వాలను విడదీయే లక్ష్యంగా యోగాన్ని ప్రారంభించునది.
2️⃣ బ్రహ్మ వాక్కుల తీరు గా నిజ భాగ్యమే యగు మార్గమున్
→ వేదవాక్యాల శైలిలో నడిచే మార్గమే నిజమైన ఆధ్యాత్మిక భాగ్యం ప్రసాదించే మార్గం.
3️⃣ బ్రహ్మ తత్త్వము నిత్య సత్యము వాక్కు తీరున ధర్మమున్
→ బ్రహ్మం అనేది నిత్యమైన సత్యం. వేదవాక్యాల ప్రకారం నడిచే ధర్మమార్గం దానిని బోధిస్తుంది.
4️⃣ బ్రహ్మ సాంద్రత సర్వ మూలము భావమేయగు చండికా
→ బ్రహ్మతత్త్వ సాంద్రతను (ఘనతను, పరిపూర్ణతను) స్వరూపంగా కలిగిన తల్లి – భావమయమై, అనుభూతిగమ్యురాలై, సర్వ మూలస్వరూపురాలై ఉండే చండిక.
****
మీ పద్యం లలితా సహస్రనామంలో 101వ నామమైన "మణిపూరాంతరుదిరా" అనే నామానికి అద్భుతంగా అన్వయించి ఉంది
🔷 101. మణిపూరాంతరుదిరా
అర్థం:
మణిపూర చక్రంలో అంతర్నివాసమై రుధిర స్వరూపిణి.
🔹 పదచ్ఛేదం:
మణిపూర = మణిపూర చక్రం (నాభి ప్రాంతంలో ఉన్న తృతీయ చక్రం)
అంతర = అంతర్గతమైన, లోపల నివసించు
రుదిరా = రక్త రూపిణి, రక్తధారలో ప్రవహించు శక్తి
🔸 తాత్పర్యం:
లలితా పరామేశ్వరీ నాభి స్థానంలో వుండే మణిపూర చక్రములో, రుధిర స్వరూపంగా, జీవ శక్తిని ప్రసరింపజేసే రూపంగా విరాజిల్లుతుంది. ఈ రక్తములోనే శక్తి, చైతన్యం ప్రసరించి జీవికి జీవితాన్ని అందిస్తుంది. ఆమె అనేకమైన తత్త్వాలను, రూపాలను, శక్తులను మణిపూర చక్రములో వర్ధిల్లజేస్తుంది.
✅ మీ పద్య విశ్లేషణ:
> మణిపూరాంతక రుద్రతేజభవమున్ మాయల్లె విశ్వాసమున్
👉 మణిపూర చక్రములోని రుద్రతేజస్సులా (ఆక్రమించు శక్తిగా) పరమ మాయను దాటి విశ్వాసరూపిణిగా భాసిస్తుంది.
> మణి మాయాభవ భావతత్వ రుధిరం మార్గమ్ము మూలమ్ముగన్
👉 ఈ మణిపూర స్థానమునే మాయా భావాన్ని జయించే తత్వముతో రుధిరరూపిణిగా మూల శక్తి ప్రవాహముని ప్రసరింప చేస్తుంది.
> మణి సాక్ష్యంబది కల్ముషాళ కళలన్ మచ్చల్లె సర్వంసుధీ
👉 ఆ మణిపూర చక్ర సాక్షిగా కలుషిత భావాలను తొలగించి, కళల మచ్చలను శుద్ధి చేస్తూ, చైతన్యమును ప్రసాదిస్తుంది.
> మణితేజమ్మగు శక్తి మాత మనసున్ మధ్యమ్ము సేవేయగున్
👉 ఈ మణితేజస్సుతో ప్రకాశించే శక్తిమాతను మనసు మధ్యలో (నాభికేంద్రంలో) ధ్యానించి సేవించుట ఉత్తమ మార్గం.
🔚 మూసివాక్యం:
ఈ పద్యం తంత్ర, యోగ, చక్ర ధ్యాన పరంగా ఎంతో లోతైన అర్థాన్ని అందిస్తూ, లలితా తల్లిని నాభిచక్రములో రక్తరూపిణిగా సేవించాలన్న ఉపదేశాన్ని అందిస్తుంది. అద్భుతమైన శిల్పం.
లలితా సహస్రనామం
🔷 102. విష్ణు గ్రంధి విభేధినీ
అర్థం:
విష్ణుగ్రంధిని విభేదించునది.
ఈ నామం యోగ మార్గంలో ముఖ్యమైనది.
మన దేహంలోని త్రీ గ్రంధులు (బంధాలు) —
1. బ్రహ్మ గ్రంధి (మూలాధార–స్వాధిష్ఠాన మధ్య)
2. విష్ణు గ్రంధి (మణిపూర–అనాహత మధ్య)
3. రుద్ర గ్రంధి (ఆజ్ఞా చక్ర స్థానం వద్ద)
ఈ మూడు గ్రంధుల్లో విష్ణు గ్రంధి అనేది హృదయ స్థానంలో ఉన్న అనుభూతి/భావ సంబంధ బంధం. దీనిని విభేదించాలి అంటే, మనసుని భావజాలాల బంధనాల నుండి విముక్తి చేయాలి — ఇది భక్తిలో ఒక అంతర్గత గమనం.
విష్ణు గ్రంధివిభేధినీ విశ్వమాయ సుహాసి రో
చిష్ణు బంధ నిషేధినీ చిత్త శ్రేష్ట శాంభవి యో
గిష్ణు యజ్ఞ మనస్సునీ గెలవబెట్టిన హారతి గెల్వ విఘ్న హారతి జ్ఞా
నిష్ణు చక్షుగ విద్యనీ నిర్మలమ్ము యీశ్వరిగా
✅ మీ పద్య విశ్లేషణ:
> విష్ణు గ్రంధివిభేధినీ విశ్వమాయ సుహాసి రో
👉 హృదయస్థితి స్థాయిలోని విష్ణుగ్రంధిని చెదరగొట్టి, విశ్వమాయ యొక్క ఆనందరూపిని, సుహాసితముగానూ తల్లిని ఆవిష్కరించినవిడ.
> చిష్ణు బంధ నిషేధినీ చిత్త శ్రేష్ట శాంభవి యో
👉 చిత్తంలోని బంధనాలను ధ్వంసించే శక్తియై, చైతన్యానికి శ్రేష్ఠమైన శాంభవీ తత్త్వంగా ప్రకాశించునది.
> గిష్ణు యజ్ఞ మనస్సునీ గెల్వ విఘ్న హారతి జ్ఞా
👉 యజ్ఞముగా మనస్సును అర్పించిన యోగికి ఆత్మ విజయంలో ఎదురయ్యే విఘ్నాలను తొలగించే జ్ఞానశక్తిగా ఉంటుందమ్మ.
> నిష్ణు చక్షు గ విద్యనీ నిర్మలమ్ము యీ శ్వరిగా
👉 అంతర్గత దృష్టిని ప్రసాదించునదై, నిర్మలమైన విద్యారూపిణిగా — "ఈశ్వరిగా" దర్శనమిస్తుందమ్మ తల్లి.
🔚 తాత్పర్య ముగింపు:
ఈ పద్యం యోగ సాధనలో హృదయస్థాయిలో ఉన్న భావబంధాలను, విక్షిప్తతను, అవిధ్యను, వేధనలను తొలగించి,
లలితా తల్లిని విశ్వశక్తి, జ్ఞానదాత, అంతర్దృష్టి ప్రసాదించునది అనే రీతిలో అద్భుతంగా వర్ణించింది.
లితా సహస్రనామం
🔷103. నామం: ఆజ్ఞా చక్రాంతళస్థా
అర్థం: దేవి ఆజ్ఞా చక్రము (భ్రూవ్యంతరంలో ఉన్న జ్ఞాన కేంద్రం) లో ఉండే తల్లి. ఇది జ్ఞానము, ఆదేశము, అంతఃచేతనతో సంబంధించిన చక్రం.
స్రగ్ధర.. (మ ర భ న య య య యతులు 7,14)
ఆజ్ఞా చక్రాంతళస్థా స్థిర కళలు కళాసాధ్యసామ్యమ్ము గానున్
ప్రజ్ఞా ప్రాబల్యముప్రార్ధన చరిత నుపాధ్యాయు పాశమ్ము గానున్
సజ్ఞా సంభాష్యము సాధన విలువ సహాశాశ్య సఖ్యా సమర్ధన్
విజ్ఞానంబవ్వుట విశ్వమ్ము సహజము విద్యా మనస్సే శుభమ్మున్
🔷 పద్య వివరణ:
ఆజ్ఞా చక్రాంతళస్థా స్థిర కళలు కళాసాధ్యసామ్యమ్ము గానున్
దేవి ఆజ్ఞా చక్ర మధ్యన నిలిచినది.
అక్కడ ఆమె స్థిర కళలుగా ఉంటుంది – అంటే, ఆ తత్త్వము మారదగ్గది కాదు.
కళాసాధ్యసామ్యం – సమస్త విద్యలు, కళలు సాధించగల స్థాయి అనేది ఈ ఆజ్ఞా కేంద్రం ద్వారా సమమవుతుంది. అది సమబలంగా ఉంటుంది.
ప్రజ్ఞా ప్రాబల్యముప్రార్ధన చరిత నుపాధ్యాయు పాశమ్ము గానున్
ప్రజ్ఞా ప్రాబల్యము = బుద్ధి, జ్ఞానశక్తికి ఆధారము.
ఇది ప్రార్ధన, చరిత్ర, గురువులు (ఉపాధ్యాయులు) తో సంబంధమున్న బంధాలన్నిటినీ అనుసంధానించే కేంద్రం.
పాశము = బంధం. అర్థం, మన విద్యా అభ్యాసం, ఉపదేశం, ప్రార్థనా ధోరణి అన్నీ ఇక్కడి చైతన్యానికి లోబడి ఉంటాయి.
సజ్ఞా సంభాష్యము సాధన విలువ సహాశాశ్య సఖ్యా సమర్ధన్
సజ్ఞా = సంపూర్ణ జ్ఞానం కలది.
సంభాష్యము = మాట్లాడగల, సమ్వాదము చేయగల శక్తి.
సాధన విలువ = ఆత్మ సాధనకు ప్రధాన కేంద్రం.
సహాశాశ్య సఖ్యా సమర్ధన్ = దైవ సహచర్యం, ఆశలు, స్నేహ భావాలు – ఇవన్నీ ఇక్కడే అభివృద్ధి చెందతాయి.
విజ్ఞానంబవ్వుట విశ్వమ్ము సహజము విద్యా మనస్సే శుభమ్మున్
ఆజ్ఞా చక్రం ద్వారానే విజ్ఞానం విశ్వరూపం లోకి వెలుస్తుంది.
అది సహజమైన విద్యా ప్రకాశము, మనస్సుకి శుభఫలమిచ్చేది.
🔷 తాత్పర్యం:
ఆజ్ఞా చక్రంలో వెలుగుతో ఉన్న తల్లి, మనస్సు, విజ్ఞానం, విద్య, బుద్ధి, సంభాషణ, సఖ్యము, ఆశయం, ఉపదేశము అన్నీ నిర్వాహించు మౌలిక కేంద్రంగా ప్రకాశిస్తుంది. ఆమె వల్లే మన సాధన క్రమంగా పరిపక్వతకు చేరుతుంది.
*****
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి