శా:+తద్వార్ధమ్మగు యగ్నితత్త్వముగనున్ తన్మాయ మూలమ్ముగన్

ప్రధ్వాప్రాణముగమ్యమే యగుటయున్ ప్రాభల్య తీర్మాణమున్

గద్వాల ప్రభవాగ్ని  కాల్చెగద లంకన్, ముప్పు  యో చింపుమా!

భద్వాభాద్యత వేంకటేశ్వరునిభారమ్ము నీడే యగున్.. (51)

యజ్ఞతత్త్వమే పరమార్థమై నిలుస్తుంది. అదే సమస్త సృష్టి మూలముగా ఉంది.

ప్రపంచమంతటా ప్రాణమే పరమమగు సాధనము, జీవనబలానికి మూలాధారమని స్పష్టమవుతుంది.

అగ్ని ప్రభావం అంతటా వ్యాపించి, రక్షణ లేనివారిని దహించేస్తుంది. ఇది కాలానుగుణమై శాసించే తత్త్వము.

కానీ ఆ యజ్ఞప్రభావమూ, అగ్నితీక్ష్ణత కూడా వేంకటేశ్వరుని భుజానికే భారమవుతుంది. ఆయనే భక్తుల రక్షకుడు.

*****

ఎంతనుజెప్పదా మనసు యె ల్లలు యేమియు యెన్ని మూలలో

అంత ననంతమే కళలు ఆశలు నీడలు పుట్టి గిట్టుటే

వింతలు విశ్వమాయలగు విద్దెల తీరున సర్వలీలగన్

సంతస భావమేబ్రతుకు సాధన జీవగు వేంకటేశ్వరా.. (52)

పద్య భావవ్యాఖ్య:

మనసు ఎంత చెప్పినా తీరని అలల వలె, ఎన్ని మూలల్లో ఎన్ని రూపాల్లో తచ్చాడుతూనే ఉంటుంది.

అవి అంతం లేని కలలు, ఆశలు, నీడలు లాంటివి — పుడుతూ మాయమైపోతూ, కానీ పూర్తిగా నిండని దాహం లాగా ఉంటాయి.

ఈ విశ్వమంతా మాయామయమే. ఆ మాయావింతలన్నీ నీ సర్వలీల తత్త్వమే.

అందుకే, బ్రతుకు అన్నది చివరికి సంతసభావమే. అదే జీవనసాధన. ఆ ఆనందమంతా నీవే, వేంకటేశ్వరా!

*****

చం::కృతయుగమందు నిత్యమగు నెల్లరు శాస్త్రము నామ ధ్యానమున్ 

కృతువుల తీరుయజ్ఞములు కామిత భావ ఫలమ్ము త్రేత యున్   

ప్రతిదిన నర్చనల్ కళల పాఠ్యము సిద్ధికి ద్వాపరoబునన్ 

స్థితిగతి నీదుకీర్తనలు శీఘ్రము మోక్షము వేంకటేశ్వరా (53)

కృతయుగంలో శాస్త్రబద్ధమైన నామస్మరణ ధ్యానమే నిత్యకార్యంగా నిలిచింది.

త్రేతాయుగంలో యజ్ఞకార్యాలే ప్రధానము, అవే భక్తుల కోరికలకు ఫలితమిచ్చాయి.

ద్వాపరయుగంలో ప్రతిరోజు పూజలు, అర్చనలు, పాఠ్యకర్మలు మోక్షమార్గసాధనమయ్యాయి.

కలియుగంలో నీ కీర్తనలే మన స్థితిగతులు. అవే మోక్షానికి శీఘ్రసాధనమవుతున్నాయి, వేంకటేశ్వరా!

*****

ఉ::దివ్యమనస్సుగానియమ దీప్తియు మంగళ మౌను నిత్యమున్

సవ్య యశస్సుగాబలము సాక్షిగ సమ్మతి గాను సత్యమున్

భవ్య భవామృతమ్మును సబంధము తీరున పంచ గల్గగన్

రవ్వవెలుంగుజీవితము రాత్రి పవల్లగు వేంకటేశ్వరా (54)

పద్య భావవ్యాఖ్య:

భక్తుని మనసు దివ్యమై, నిత్యమూ యమ నియమాలతో ప్రకాశించి, మంగళమయమైన మౌనంలో నిలవాలి.

సత్యసాక్షిగా నిలిచి, సవ్యమార్గంలో నడిచే యశస్సు, బలం, సమ్మతి అన్నీ నీదియే.

భవ్యమైన నీ కరుణభవామృతాన్ని, బంధముల నుండి విముక్తిని పంచేది నీవే.

చిన్న రవ్వలంటి జీవితం చీకటి రాత్రులా మారిపోతుంది; దానిని వెలుగునింపేది నీవే, వేంకటేశ్వరా.

*****

ఉ ::కోరిక లేని మానవుడు గొప్పలు చెప్పుట నమ్మవచ్చునా

 తీరిక నాదినమ్ము యన తీర్పుగ తేట తనమ్ము నేనుగా 

నారిని నమ్మగల్గగల యాశయ ముంచియు సేవలవ్వగా 

చేరిక భక్తివల్లనిజ చిత్తము నుంచుటె వేంకటేశ్వరా (55)

పద్యార్థం:

– లోలోపల ఆశలు లేని వాడెవరూ లేరు; కావున ఆశలు లేవని చెప్పేవాడిని నమ్మడం కష్టం.

– "నేనెప్పుడూ తీరికలోనే ఉంటాను" అని చెప్పేవాడిని కూడా నమ్మడం కష్టం. మనిషి నిరంతరం వ్యాపారాల్లోనే ఉంటాడు.

– ఆశలు, కోరికలు పక్కన పెట్టి సేవ చేయగలిగితేనే నిజమైన విశ్వాసం, నిజమైన సమర్పణ అవుతుంది.

– ఏ ఆశ లేకుండా, తపన లేకుండా, కలుష రహితమైన మనసుతో నీ వద్ద ఉండగలిగే స్థితి మాత్రం భక్తి వల్లే వస్తుంది, వేంకటేశ్వరా!

******

ఉ::కోపము భీమసేన పలుకో సహనమ్మున బుద్ధి తత్త్వమున్

శాపము ఖాండవం దహన సాకు యహరమ్మగు యగ్ని దేవగన్ 

తాపము కృష్ణలీలగు సుదర్మము నీతిగ న్యాయమేయగున్ 

పాపము తల్లి తండ్రితనయ పాఠ భరతమ్ము వేంకటేశ్వరా (56)

ఇదిగో వరుస భావం:

 → భీముని కోపం మహా శక్తి, దానిని నియంత్రించేది సహనం; బుద్ధి తత్త్వమే ఆ సమతౌల్యం.

 → అర్జునుడు–కృష్ణుడు ఖాండవవనాన్ని దహించినప్పుడు అగ్నిదేవుని సహకారమే ప్రధానమైంది.

→ కృష్ణుని లీలలు భవతా పహరమైనవి; సుదర్మ సభలో ధర్మన్యాయములు స్థిరపరచబడ్డాయి.

 → తల్లిదండ్రులు పిల్లలకు ధర్మపాఠాలు నేర్పాలి; భరతగాధలలో ఉన్న పాఠం అదే.

→ ఈ సర్వతత్త్వాలను కలిపే ధర్మస్వరూపుడే వేంకటేశ్వరుడు.

*****

ఉ::నీప్రభ రూపదర్శనము నిర్ణయ లక్ష్యము సమ్మతే యగున్

నీప్రకరమ్ముగా పలుకునిక్కముగా నిడు దేవదేవరా

నీ ప్రభభూషణమ్ము రమణీ యము రమ్యత నేస్తమే యగున్

నీప్రభ నామసం స్మరణనిశ్చలమోక్షము వేంకటేశ్వరా.. (57)

ఓ వేంకటేశ్వరా! నీ దివ్య రూపదర్శనమే జీవితపు పరమ లక్ష్యం అని నా నిర్ణయమూ, నా సమ్మతమూ.

నీవు సృష్టికి మూలము, సమస్తం నీ ప్రకటనే. కాబట్టి నీ గూర్చి పలకడమే నిజమైన సత్యవచనం.

నీ భూషణాలు, నీ రూపమంతా మధురసౌందర్యమయమై, భక్తుల మనస్సుకు ఆనందకరమైనవే.

నీ నామస్మరణమే చిత్తశుద్ధి, అది నిశ్చలముగా మోక్షాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

******

ఉ::ఈతడు దేవదేవుడగు యీ శ్వర శక్తిగ బుద్ధిలాత్మగన్

శ్రీ తజనాలిగాచు జయశ్రీ రమ పృద్విగ శ్రీనివాసుడున్

శ్వేత కళాంభుజాసమయ శ్రీసతి శ్రీమతి పద్మనాభుడున్

వ్రాతలు భక్తహృద్యమగు వాక్కుసమర్ధత వేంకటేశ్వరా.. (58)

ఈతడు దేవదేవుడగు, ఈశ్వర శక్తితో కూడిన, బుద్ధి, ఆత్మరూపుడగు వాడు.

శ్రీజనుల సమూహానికి ఆధారుడై, విజయశ్రీ కలిగిన రమా–భూమిదేవి సమేతుడై శ్రీనివాసుడు.

శ్వేత పద్మములవంటి శోభ కలిగిన, శ్రీ సతి (లక్ష్మీదేవి), శ్రీమతి (పద్మావతి) సమేతుడై పద్మనాభుడై వాడగు వాడు.

భక్తుల హృదయములకు ఆప్యాయతనిచ్చే వాక్ప్రసాదముతో సమర్థుడైన వేంకటేశ్వరా!

********

శా::నీపాదంబులునమ్మి నిన్నుగనగన్ నీసేవ భాగ్యమ్ముగన్ 

నీప్రేమమ్ముసహాయమేకళలుగన్ నీమూర్తి నేస్తమ్ముగన్ 

నీపీయూషత సర్వహృద్యమలుపుల్ నిన్నాడు వాక్యంబులన్ 

నీపై బుద్ధులు వేంకటేశ్వరకళా నీమమ్ము సత్వార్యగన్.. (59)

వరుస భావం

నీ పాదంబులను నమ్మి నిన్నే పొందుదుము, నీ సేవ భాగ్యముగా భావించుదుము

నీ ప్రేమయే సహాయం, నీ కళ్ళే సాక్షిగా, నీ మూర్తియే నేస్తముగా నిలచెదము

నీ పీయూషము (అమృత వాక్యము) హృదయ మలినములను పోగొట్టును, నీ వాక్యములే శాశ్వతములు

నీపై బుద్ధులన్నియు కలిసెను; వేంకటేశ్వర కళా! నీ మమ్మును సత్కార్యమునకు నడిపించు

*****

మకో::జ్ఞానలాలస సర్వతీర్థము నమ్మకమ్మగ నేస్తమై

 ధ్యాన పర్వము నిత్య సత్యము దాతలక్ష్యము జ్ఞానమై 

 ప్రాణ నేస్తము ధర్మ మార్గము పాప పుణ్యము కర్మలై 

మౌనజీవము సంపదేయగు మౌఖ్యమేయగు కాలమున్..(60)

మానవమ్ముయు వేంకటేశ్వర మంచి చెడ్డలు బుద్ధిగన్

వరుస భావం

జ్ఞానాన్ని పొందాలనే తపన, అది అన్ని తీర్థాలకన్నా పవిత్రమైనది.

ఆ జ్ఞానం ధ్యానపర్వమై, నిత్యసత్యమై, దాతల లక్ష్యమై ఉంటుంది.

జీవన ప్రాణమైన స్నేహం, ధర్మమార్గం, పాపపుణ్యముల కర్మల రూపమై మనుష్యుని జీవితం సాగుతుంది.

మౌనమే జీవన సంపద, అదే మాటలకన్నా గొప్పదైన ధనము. కాలమే దీనికి సాక్షి.

ఈ మానవ జీవనంలో వేంకటేశ్వరుని శరణు పొందినవాడు మంచిచెడ్డలను బుద్ధితో గ్రహించి యథార్థమైన మార్గంలో నిలబడతాడు.

*****

త::భవుడు తీర్పుగ సర్వవేళల భవ్యతేయగు తీరునా 

భవిత నెంచియు శఖ్యతేయగు భాద్యతేయగు నేడుగన్ 

నవవిధంబగు వేంకటేశ్వర నమ్మబల్కగ సేవలే 

శివుడు లేడని వారణాసియె జీవుడా యిటురాకుమా(61)

పద్యార్థ వివరణ

– ఈ జగత్తు నడిపించే భవుడు (ఈశ్వరుడు) అన్నివేళలా తీర్పు చేసే వాడు. ఆయన నిర్ణయమే సర్వజనుల భవ్యతను నిర్ధారిస్తుంది.

– మనిషి భవిత (భవిష్యత్తు) ఏదైనా అనుకున్నా, దానికి తోడు బాధ్యతలు తప్పవు. సఖ్యత (స్నేహం, సంబంధం), భాద్యత రెండూ కలసి నేటి జీవనాన్ని నిర్మిస్తాయి.

– వేంకటేశ్వరుని నవవిధ భక్తి మార్గములు (శ్రవణం, కీర్తనం మొదలైనవి) నమ్మి చేసే సేవలే నిజమైన శరణాగతి.

– కాశీ (వారణాసి)లో శివుడు లేడని అనడం ఎంత అసంబద్ధమో, అలాగే వేంకటేశ్వరుని సేవలే లేవని అనడం కూడా అంతే అసంభవం. జీవుడు (మనిషి) ఇలాంటివి ఎట్టకీ అనకూడదు.

*******

ఉ::కమ్మని కాల మే యగుట కావ్య పరంపర మాలమవ్వ గన్

నమ్మిన విద్దె లన్ని కల గా నవకా మది నీదు భక్తిగన్

సమ్మెట లోకవాక్కులన  సంతన సంభవ గొప్ప మాదిరిన్

మమ్మన నీదుమార్గమగు మాయలు మార్చుము వేంకటేశ్వరా..(62)

 → కవిత్వం, సాహిత్యం పుష్పించు సమయం.

 → శ్రేష్ఠమైన కవిత్వములు ఒక మాలగా ఏర్పడుట.

→ విద్యలన్నియు, భక్తి యందు కేంద్రీకృతమై, శ్రద్ధా రూపముగా మారుట.

 → లోక వాక్యములలో, సత్య వాక్యములు సంతానముగా వెలువడుట.

 → మాయలన్నియు తొలగించి, నీ దివ్యమార్గములో నడిపించుమని ప్రార్థన.

*******

ఉ::కమ్మని కాల మే యగుట కావ్య పరంపర మాలమవ్వ గన్

నమ్మిన విద్దె లన్ని కల గా నవకా మది నీదు భక్తిగన్

సమ్మెట లోకవాక్కులన  సంతన సంభవ గొప్ప మాదిరిన్

మమ్మన నీదుమార్గమగు మాయలు మార్చుము వేంకటేశ్వరా.. (63)

 → కవిత్వం, సాహిత్యం పుష్పించు సమయం.

 → శ్రేష్ఠమైన కవిత్వములు ఒక మాలగా ఏర్పడుట.

→ విద్యలన్నియు, భక్తి యందు కేంద్రీకృతమై, శ్రద్ధా రూపముగా మారుట.

 → లోక వాక్యములలో, సత్య వాక్యములు సంతానముగా వెలువడుట.

 → మాయలన్నియు తొలగించి, నీ దివ్యమార్గములో నడిపించుమని ప్రార్థన.

*******

త::నవవిధాన మనే స్థితీ నవనాడులే పలుకవ్వగా 

భవ సుధామధురమ్ముమాధురి భావబంధమునీడగా 

సవివరమ్మగు కాలనిర్ణయసర్వమేయగుటేయగున్ 

రవళి వాక్కులు వేంకటేశ్వర రమ్యతావిధితీరుగన్..(64)

పద్యార్థం

జీవశరీరంలోని నవనాడులు మన ఆధ్యాత్మిక, ప్రాణశక్తుల విభాగాలు. వీటిని సమన్వయపరచే స్థితిని నవవిధానము అని సూచించారు. ఇది యోగమార్గానికీ, ఆత్మజ్ఞానానికీ సంకేతం.

భవసాగరంలో జీవన అనుభవాలు అమృతస్వరూపమైన మాధుర్యాన్ని ప్రసాదించగలవు. కాని అవి భావబంధనాల వల్ల మానవుణ్ని కట్టిపడేస్తాయి.

సమయమే అన్ని నిర్ణయించే శక్తి. కాలం సవివరముగా అన్ని విషయాలను స్థిరపరుస్తుంది. ఆ కాలనియమమే సృష్టి, స్థితి, లయలకు కారణం.

వేంకటేశ్వరుని కరుణవాక్కులు సత్యస్వరూపమైన రవళి (సూర్యకిరణాలు లాగా ప్రకాశించే) వాక్కులు. అవి రమ్యతా, శాంతి, మాధుర్యాలన్నీ ప్రసాదించి జీవనాన్ని సార్ధకంగా మార్చుతాయి.

*****

త::“తలపగాయన విశ్వనాధుని తత్త్వమే సమయమ్ము గా”

పిలుపులవ్వగ సంభవమ్మగు పీయుషమ్మగు తీరునా”

“విలువ లన్నియు కాలమాయల విద్దెలేయగు మిత్రమా”

మలుపులన్నియు వేంకటేశ్వర మాయలేయగు నిత్యమున్”.. (65)

👉 మనసును ఆ విశ్వనాథుని తత్త్వంలో కేంద్రీకరించినపుడు, అది నిజమైన సమయోచిత జీవన మార్గం.

👉 ఆ తత్త్వ పిలుపు విన్నవెంటనే జీవనసారమనే అమృతం లభిస్తుంది.

👉 లోక విలువలన్నీ కాలమాయలో కలిసిపోతాయి, నిజమైన మిత్రత్వం కేవలం దైవమాత్రమే.

👉 జీవనంలోని మలుపులు అన్నీ చివరికి వేంకటేశ్వర మాయలో భాగమే. ఆయన తత్త్వమే నిత్యసత్యం.

******

ఉ::చిత్తము శుద్ధితో కలగు చిన్మయ సత్క్తృత భక్తియేయగున్ 

బొత్తెము నిష్కృతా వలన బోధల భక్తియు జ్ఞానమేయగున్ 

చిత్తము మోక్షమే బ్రతుకు చేరువ లక్ష్యము శాస్త్ర జ్ఞానమున్ 

విత్తము ముక్తి కోరికలె విద్దెల ఛాత్రము వేంకటేశ్వరా.. ( 66)

👉 చిత్త శుద్ధి వలన కలిగే భక్తి చిన్మయస్వరూపం, అది సత్కృతముగా నిలుస్తుంది.

👉 పాపనిష్కృతి, విముక్తి వలన భక్తి బోధతో కలసి జ్ఞానరూపమవుతుంది.

👉 చిత్తానికి అంతిమ లక్ష్యం మోక్షమే. బ్రతుకులో అది చేరువ అవుతుంది శాస్త్రజ్ఞానం ద్వారా.

👉 ధనమూ కోరికలూ తాత్కాలికం. కానీ ముక్తి కోసం వేంకటేశ్వరుని ఆశ్రయించటమే శాశ్వతం..

*****