🌺 నవరాత్రి కీర్తన 🌺

పల్లవి:

జయ జయ దుర్గా జయ జయ మాతా

నవ రూపములలో నిత్య విరాజా ॥(2)

అనుపల్లవి:

అజ్ఞానమును తొలగించు తల్లీ

ఆధ్యాత్మిక మార్గ దర్శిని నీవే ॥

చరణం 1

మనలోని అజ్ఞానమును తొలగించు

సత్యవిజ్ఞాన వెలుగులు నింపె

ఆధ్యాత్మిక సాధన శిఖరమయి

శైలపుత్రి రూపమా జయమా జయమా ॥

చరణం 2 

నిత్యం బ్రహ్మ తత్త్వముతో ఏకమై

మూలాత్మముతో అనుసంధానమై

శూన్య సత్యమును బోధించు రూపమా

బ్రహ్మచారిణీ జయమా జయమా ॥

చరణం 3 

మనసును జయించిన సాధకులకై

త్రినేత్ర దృష్టిని ప్రసాదించు తల్లీ

సమర శోభన శాంతి స్వరూపమా

చంద్రఘంటా జయమా జయమా ॥

చరణం 4 

విశ్వ చీకటి తొలగించు తల్లీ

జ్యోతిజ్యోతి వెలుగులు నింపె

జగత్కళ్యాణ మార్గప్రదాత్రి

కూష్మాండ రూపమా జయమా జయమా ॥

చరణం 5 

అరిషడ్వర్గములను జయింపగ

సాధకుని తత్త్వమును బోధించు

స్కందుని తల్లి శుభదాయకి

స్కందమాతా జయమా జయమా ॥

చరణం 6 

త్రిగుణాలపైకి లేచి సాధనమున్

ఆధ్యాత్మిక మార్గమును చూపించు

పరమానంద దివ్యస్వరూపమా

కాత్యాయని జయమా జయమా ॥

చరణం 7 

ప్రతి అంతమున నూతనారంభమై

జీవన చక్రమును బోధించు

మహా శక్తి భయహర రూపిణి

కాళరాత్రి జయమా జయమా ॥

చరణం 8 

పాపములను హరించు తల్లీ

పరమశుభ కాంతియుత రూపమై

ఆత్మసాధనలో శుభదాయకి

మహాగౌరీ జయమా జయమా ॥

చరణం 9 

సర్వసిద్ధులను ప్రసాదించు తల్లీ

ఆధ్యాత్మిక సంపదను పంచె

భక్తులలో పరిపూర్ణత నింపె

సిద్ధిధాత్రి జయమా జయమా ॥

🙏

🎶 కీర్తన (కీరవాణి రాగం – ఆది తాళం)

పల్లవి

గణ గణ గంటలార్చిత రూపిణీ – జయ జయ దివ్యమహేశ్వరీ

తనువుల లోక రక్షక శక్తియై – దయముగ వెలసె భవానీశ్వరీ ॥

---

అనుపల్లవి

భండాసుర దైత్య వినాశినీ – మహాశక్తి రూప భయాపహినీ

అండ పిండ మాయ నిగ్రహినీ – చండిక యుక్తి వినోదమయినీ ॥

---

చరణము 1

నీరు తపస్సు జీవత తత్త్వమై – మనస్సు సాంత్వనమందు నిలిచె

గాలివేగమున్ సుధామృతమై – పృద్వి గర్భమున్ శోభిలిచె

పారెడు యేరుల తాపనివారిణీ – నిత్య దాహ నివారిణీ

నేరుగ హృద్య తత్త్వముల తారిణీ – నీరజ నేత్రి జగదంబికే ॥

---

చరణము 2

కలలన్నియు కదిలించు వాయువై – హృద్యములో మధుర గానమై

పలుకులందు బంధమై మానసై – పాశవము తొలగించు విద్యమై

అలల మిది జ్ఞాన రూపిణీ – ఆశ్చర్యల ఆలయ నారిణీ

అలవోకలే జీవన మార్గిణీ – అమృత కాంతి జగదంబికే ॥

---

చరణము 3

నమ్మకమే బ్రతుకై నిలిచెను – జపమునందు శాంతియై వెలిసెను

నమ్మినదే నిజ జీవన మార్గమై – నిత్యముగ నిత్యమై గలిసెను

నమ్మని దారి మాయమై గదిలెను – హృదయములో తపన దగిలెను

నమ్ముమే దివ్య మార్గమై నిలిచెను – నాయిక శక్తి జగదంబికే ॥

---

చరణము 4

గుంపుల యుద్ధమై దారులలో – కూలము చెప్పుట కష్టమై యుందు

సొంపుగ యేనుగుల పర్వతమై – సోకముల దారి గమ్యమై యుందు

తంపుల మాటల నమ్మక విద్యమై – వంపుల మార్గము నదిగమై

సంపూర్ణ తత్త్వమై రక్షకై – సాంద్ర కాంతి జగదంబికే ॥

---

🔔 గానం పద్ధతి

పల్లవి నెమ్మదిగా, గంటల నాదాన్ని ఊహిస్తూ పాడాలి.

అనుపల్లవిలో శక్తి–వీరరసము.

చరణాలు ఒక్కొక్కటి భక్తి, జ్ఞానం, నమ్మకం, శాంతి భావాలతో పెరుగుతూ చివర్లో పల్లవికి తిరిగి చేరాలి.

*****

కీర్తన

పల్లవి

భండ దైత్య నాశనైక పరమేశ్వరీ మా తల్లీ

భక్తుల రక్షణకై వెలసె సతతం దయామూర్తీ ॥

అనుపల్లవి

నీరు తపమ్ము తప్పదు జీవతత్త్వమై వెలసి

నేరుగా దాహము తీర్చె నిత్య శక్తి నీ రూపమే ॥

చరణం 1

గణ గణ గంటల నాదముతో గగనమందు మ్రోగె

క్షణములో మలినమాయ తొలగించు కరుణ మూర్తీ ॥

చరణం 2

ధూళి చేరగ శరీరమున సుఖమిచ్చు పవిత్ర

యశస్సు నింపగ జీవన శోభగుణమున తల్లీ ॥

చరణం 3

ఋణములు పాపములు రాళ్లవలె భారమై చేరగా

ప్రణమములు నీవు తీసి పావన మంగళం ప్రసాదించు ॥

చరణం 4

గోవు దూడల లాలనతో గోపాల రూపమై వెలసి

భాగ్యముతోడు భక్తుల హృదయమందు నిలిచె తల్లీ ॥

👉

కీర్తన

పల్లవి

భండదైత్య నాశనైక పరమేశ్వరీ మా తల్లీ

భక్తుల రక్షణకై వెలసె సతతం దయామూర్తీ ॥

చరణం 1

దుర్మతి దానవ దర్పమును దహించెడి జ్యోతి రూపి

ధర్మపథమున నిలుపుచు దయతో వెలుగెడి తల్లి ॥

చరణం 2

శక్తి రూపమై సంహరించు శత్రువుల పాపమంతా

శాంతి మంగళము పంచెడి శ్రీలలితా పార్వతీ ॥

******

పద్యం

గణ గణ గంటలేకదల గాలము తీరుగ మ్రోగ గల్గగన్

క్షణమన ధూళి చేరగ సుక్షామము తీర్చ యశస్సు గల్గగన్ ।

ఋణమగు యంబపాఠమున శోభ గుణమ్మున చేర గల్గగన్

ప్రణమనె గోవు దూడలగు భాగ్యముతోడుగ నీడ కాలమున్ ॥

భావము

గంటల ఘనఘన నాదం గాలిలో ప్రతిధ్వనిస్తూ ఆధ్యాత్మిక పథాన్ని చూపిస్తుంది.

ఆ నాదం తాకగానే, క్షణంలోనే జీవికి అంటుకున్న ధూళి (పాపబంధం) తొలగిపోతుంది, సుఖమయ యశస్సు లభిస్తుంది.

యమపాఠం (ధర్మబోధ) అనేది ఋణంలా ప్రతి జీవికి తప్పనిసరి; అది శోభాయమానమైన గుణాలుగా మారుతుంది.

గోవులు–దూడలు నమస్కరిస్తున్న దృశ్యం భాగ్యకరమైన నీడలా జీవితకాలమంతా తోడై ఉంటుంది.

👉

[18/9 08:09] Mallapragada Ramakrishna: కీర్తన.. 85

పల్లవి

భండదైత్య మహాసత్య నాశన భాస్కర రూపిణీ

చండికా శక్తి వినోదమ్ము శత్రు సంహారిణీ ॥

చరణం 1

అండపిండ మహాశక్తి దాహపు గంగ మనస్సుగా

మండు నిండు కళాకుండ దేహపు దాహ యశస్సుగా ।

వికసించే మది భావ జీవనమందు నిధీ

సకల సేవ సహన సామర్థ్యమందు నిలిచె గన్ ॥

చరణం 2

నమ్మకమే బ్రతుకై నిత్యజపమై నిలిచె గన్

నమ్మని నేల నిలువ కానిరుగ మది నావగన్ ।

కాలనిర్ణయము మోహదాహమును దూరగన్

నమ్మిన వాడు పొందెడు నిత్యసుఖ శాంతిగన్ ॥

చరణం 3

కలలన్నీ కదలించు గాలివలె వణికె గన్

గాలిపటమున్ యాశ్చర్యమై యవనతి సాగె గన్ ।

అలలన్నీ పరుగు తీరున జ్ఞానదీపమగన్

అలలచే మనోనావ నిలువ నిఖిలానుగన్ ॥

👉

[18/9 10:16] Mallapragada Ramakrishna: పద్యం

నీరు తపమ్ము తప్పదు వినీల మనస్సుకు జీవ తత్త్వమున్

దారిగ గాలి మేఘము సుధాహము తుర్చుట పృద్వి తత్త్వమున్ ।

పారెడు యేరులన్ కదల బారులు తాపము తగ్గ తత్త్వమున్

నేరుగ హృద్య దాహమును నిత్యము తీర్చెడి నీరు తత్త్వమున్ ॥

భావము

నీరు జీవనానికి మూలమైన తత్త్వం. అది లేకపోతే మనసుకీ, శరీరానికీ తపస్సు, శ్రమ తప్పదు.

గాలి, మేఘాలు నీటిని భూమిపై కురిపిస్తాయి; ఇది పృథ్వీ తత్త్వాన్ని సజీవంగా ఉంచుతుంది.

యేరులు, వాగులు, నదులు కదలాడుతూ, వేడిని తగ్గించే సహజ శక్తులుగా నిలుస్తాయి.

హృదయంలోని దాహము, శరీరపు తాపము – ఇవన్నిటినీ తీర్చేది ఎప్పటికీ నీటి తత్త్వమే.

👉

కీర్తన

పల్లవి

కాలమే సత్యమై సాగునది గమనించు మా

నమ్మకమే ధర్మమై నిలిచినది గుర్తించు మా ॥

చరణం 1

వికసించే మది భావ జీవనముగానె నిలిచెలే

సకల సేవలు సహన సామర్థ్యముగానె విరిసెలే ।

ఒకమాట భార్యకళ స్థితియగు బలమయ్యెలే

ఒకనాడా! ఒక పక్షమా! ఒక నెలా ఒక యేడు గన్ ॥

చరణం 2

నమ్మకమే బ్రతుకై నిత్యజపమయ్యె లే

నమ్మిన మాయ తప్పనిసరిగా దూరమయ్యె లే ।

నమ్మని నేల నిలువ నిలువగ నిధి కర్గెలే

నమ్ముము కాల నిర్ణయము మోహదాహమేయగన్ ॥

చరణం 3

కలలన్నీ కదలించు గాలివలె వణికె లే

పలుకులే పాశమై మనసునందు బంధమయ్యెలే ।

గాలిపటం యవనతి యాశ్చర్యముగ నడిచె లే

అలలన్నీ పరుగు తీరున జ్ఞానదీపమయ్యె గన్ ॥

కాలమే సత్యమై సాగునది గమనించు మా

నమ్మకమే ధర్మమై నిలిచినది గుర్తించు మా ॥

👉

శ్రీ శ్రీ శ్రీ వేంకటేశ్వర పద్య పుష్పమాల

ఉ::శ్రీ గణనాథునిన్ గొలిచి , చేరువ ప్రాంజలి నీ దయా కృపన్

సాగిలి కర్మ బంధములు సన్నిధి సత్కృప తీరు గానుగన్

నే గుణతింతు జన్మ సుకృతీ భవ భంజన భాగ్యమేయగున్

సాగితి ధర్మతత్త్వమున సంభవ తీరున వెంకటేశ్వరా..(01)

👉 ముందుగా విఘ్ననాయకుడైన శ్రీ గణనాథుని నమస్కరించి, తర్వాత నీ దగ్గరకు చేరి ప్రాంజలిగా (అనగా చేతులు జోడించి) నీ దయా కృపను యాచిస్తున్నాను. నా జీవనంలో చేరుకున్న కర్మ బంధాలను, నీ సన్నిధి, నీ సత్కృప మాత్రమే నివారించగలవు. నా స్వల్పమైన గుణం, సుకృతం సరిపోవక పోయినా, నీ అనుగ్రహమే భవసముద్రాన్ని భంజించి, విముక్తి ప్రసాదించే భాగ్యం కలుగజేస్తుంది.

అందువల్ల నీ ధర్మతత్త్వములో భాగమై,నా సంభవ (జననం) ధన్యమవుతుంది, ఓ వేంకటేశ్వరా!

******

ఉ::హృద్యము శాంతి యుక్తిగను యీ మహి తత్త్వము బట్టి చేసె దన్

పధ్యము వ్రాయ నీ మహిమ పాదములెంచియు నిత్య సత్యమున్

గద్యము శాంతి ముక్తిగను కాలము నెంచియు వ్రాయనెంచితిన్

విద్దెలు నీదు భక్తిగను వేల్పుల ప్రాంజలి వేంకటేశ్వరా..(02)

👉 ఈ భూమి తత్త్వాన్ని ఆధారంగా తీసుకుని,

హృద్యముగా, శాంతియుక్తముగా నేను చేయదలిచినది నీ స్తుతి మాత్రమే.నీ మహిమను, నీ పవిత్ర పాదాలను నిత్యసత్యముగా భావించి,

అవి వర్ణించటానికి పద్యములను వ్రాయదలచాను. అలాగే గద్యరూపములోనూ శాంతి, ముక్తి భావాలను ప్రతిబింబిస్తూ,కాలం గడిచినా నిలిచేలా వ్రాయాలని సంకల్పించాను.ఇవన్నీ నీ భక్తికి అంకితం.ఈ వ్రాసే ప్రయత్నమే నా ప్రాంజలి (ఆత్మసమర్పణ) ఓ వేంకటేశ్వరా!.

*****

ఉ౹౹యోగము కాలరీతిన సయోగ్యత నీ శుభ దర్శనమ్ము స

ద్భోగము మానసమ్మున శుభామది సేవన పుణ్య పాప వై

భోగము దైవసంభవము బోధలు తీరున భవ్యతే యగున్

నే గుణి తింపనామము మనస్సుతొ పూజలు వేంకటేశ్వరా.. (03  )

→ కాలానికి తగిన విధంగా యోగ్యంగా నీ శుభదర్శనం కలుగుట యోగమే.

→ మనస్సులో శుభభావముతో నీ సేవే నిజమైన సద్భోగం; అది పుణ్యపాపాల నుండి విముక్తిని ఇస్తుంది.

→ నిజమైన భోగం దేవసంబంధమైనది; అది బోధ (జ్ఞానం) ద్వారా పరమార్థాన్ని తీరుస్తుంది.

→ నేను గుణపూర్ణుడనై నీ నామములు స్మరిస్తూ, మనస్సుతో పూజలు సమర్పిస్తాను, వేంకటేశ్వరా!

******

చం ::హరికథ జెప్ప దోషమగునయ్య వినాయక మండపమ్మునన్

స్వరపర తీరు హృద్యమున వాక్కులు నిల్వ మహత్త్వ బుద్ధిగన్

కరుణ కటాక్షమేకధ సకావ్యము సంతసభావ సంపదన్

విరువిగసంస్కృతీవిలువ విద్యలు మీరక చెప్ప నెంచితిన్

కరిముఖుడైనవిఘ్నపతి కావ్యము తెల్పితి వెంకటేశ్వరా.. (04)

→ హరికథ చెప్పడంలో తప్పేమీలేదు, అది వినాయక మండపంలో జరిగితే మరింత శ్రేయస్సును ఇస్తుంది.

→ స్వరములో మాధుర్యం, వాక్కులో గాంభీర్యం ఉంటే అది మహత్తరమైన జ్ఞానానికి నిలయం అవుతుంది.

→ కరుణతో కూడిన దృష్టి కలిసినప్పుడు కవిత్వమంతా ఆనంద సంపదతో నిండిపోతుంది.

→ సంస్కృతి విలువలు, విద్యల లోతైన భావం – ఇవన్నీ మీరు చెప్పాలని సంకల్పించారు.

→ కరిముఖుడు విఘ్నపతి ప్రసాదంతో ఈ కావ్యం వేంకటేశ్వరుని పాదాలకి సమర్పించబడింది.

******

ఉ ::ఎందరు నిన్నుగాస్థితి మహీతల లక్ష్యము పూజ్యమేయగున్

గoదును నీకుభోగములు గమ్యము చూపుచు దృష్టినీదియున్

సందడిచేయుకొందరుగు సంబరమేయది పీల్పిలవ్వ గో

వింద కృపాసముద్ర కళ విద్దెల వేల్పులు వేంకటేశ్వరా (05)

→ భూమి మీద అనేకులు నిన్ను ఆధారంగా భావించి నిలుస్తున్నారు; వారి లక్ష్యం నీవే, పూజ్యుడవే.

→ నీ దృష్టి, నీ కటాక్షం వలన వారి అనుభోగాలు,

 అనుభవాలు సార్ధకం అవుతాయి.

→ నీ కీర్తన విని, నీ ఉత్సవాలలో పాల్గొని ప్రజలు ఆనందోత్సాహాలతో మునిగిపోతారు.

→ ఓ కృపాసముద్రా వేంకటేశ్వరా! నీ లీలల విందలో భక్తులు ఉల్లాసపు గానాలు పలుకుతారు.

*****

చం::నిగనిగలాడుభవ్యతయు నిత్యము వెన్నెల కాంతి నీకృపా 

యుగములుమారినామనసు యుండునునీదుగభక్తి తండ్రి గన్ 

పగలునురేయిశాంతిగను పాశమునీదియు తల్లి తోడుగన్ 

సెగలగులోకమందుగతి సిద్దిగనిన్నును కొల్వ వేంకటేశ్వరా.. (06)

భావవివరణ:

→ నీ కృప వెన్నెల వలె నిత్యం నిగనిగలాడుతూ, సర్వదా ప్రకాశిస్తుంది.

→ యుగాలు మారినా, కాలం మారినా, ఈ హృదయ భక్తి నీలోనే స్థిరమై తండ్రివంటి ఆధారం అవుతుంది.

→ పగలు రాత్రి సమానంగా నీ శాంతిదాయక దృష్టి పాశమై, తల్లిలా తోడుంటుంది.

→ ఈ కఠోర లోకంలో సురక్షితమైన మార్గం, పరమగతి – నిన్ను కొలవడమే వేంకటేశ్వరా!

******

ఉ::ఇక్కడ భక్తులే కొలువ యి చ్ఛలు దీర్చుము దృష్టి తీరుగన్

మక్కువ కొల్వుతీరుటకు మానము నెంచక బ్రోవనించ నీ

 చక్కని రూప మంగళము చారుత నేత్రుడు దృప్తి నివ్వగన్

మొక్కెద సర్వవేళలగు మోక్షము నిచ్చెది వేంకటేశ్వరా.. (7)

👉 ఇక్కడ (తిరుమలలో) భక్తులు నీ కొలువై యున్నారు.

వారి కోరికలను తీర్చు దయా దృష్టితో చూడుము.

👉 భక్తుల మక్కువ (భక్తి పూర్వక వాంఛ) తీరేందుకు

అహంకారం లేకుండా వారిని కాపాడుము.

👉 నీ చక్కని మంగళమయ రూపం, చారుత (అందమైన) నేత్రాలు

భక్తులకు దృప్తిని (తృప్తి, ఆనందం) ప్రసాదించును.

👉 మేము అన్ని వేళలా నీకు మొక్కుతాము.

మాకు మోక్షమే ప్రసాదించు, ఓ వేంకటేశ్వరా!

*****

ఉ::కొంచముభక్తియేయనకకోర్కెలుయెక్కిన మానసమ్ముగన్ 

అంచెన వేయలేనిగతి యాశ్రిత కాంచన రూప ధారివీ 

సంచులు సంపదేబ్రతుకు సమ్యత లేకయు కాల తీరుగన్ 

కుంచెతొ నీకు సేవలగు నున్నత జూపుము వేం కటేశ్వరా.. (8)

👉 కొంచెమైనా భక్తి కలిగితే, మానసంలో ఎన్నో కోర్కెలు ఒక్కసారిగా ఎగసిపడతాయి.

👉 కానీ ఆ కోర్కెలు ఎటు తీసుకెళ్తాయో అంచనా వేయలేము.భక్తులు ఆశ్రయించేది కాంచన సుందరరూపుడైన నీవే.

👉 బ్రతుకంతా సంపద కోసం సంచుల్లా గజిబిజిగా గడుస్తుంది.సమ్యత (సమతుల్యం) లేకపోవడం వలన కాలప్రవాహమే తీరును నిర్దేశిస్తుంది.

👉 అందువల్ల, కళాకారుడు కుంచెతో చిత్రించినట్లుగా,మా సేవలు నీకు ఒక అర్పణగా ఉండాలని మేము కోరుకుంటున్నాం.ఓ వేంకటేశ్వరా, దానిని నున్నతమైన దారిగా చూపించుము.

*****

చె::తొలి పలుకే మదీయ భవ పూజ్యముహృద్యము సంపదే యగున్

తొలుచుము నాదువిఘ్నము తోరపు భక్తిగ నేను కొల్చెదన్

మలుపులు యెన్ని యున్నను సమానము నెంచియునిత్య భక్తిగన్

కొలిచెదనిన్ను నిష్ఠగనుకోపము లేలను వేంకటేశ్వరా..(09)

భావవివరణ:

→ నేను పలికే తొలి మాటలే పూజార్హమైనవి; అవి నా జీవిత హృదయసంపదలుగా నిలుస్తాయి.

→ మొదట ఎదురయ్యే విఘ్నాలను తొలగించి, అచంచలమైన భక్తితో నిన్ను సేవిస్తాను.

→ జీవిత మార్గంలో ఎన్ని మలుపులు వచ్చినా, సమానత్వంతో, నిత్యభక్తితో నిన్నే అనుసరిస్తాను.

→ ఓ వేంకటేశ్వరా! నిన్ను అచంచల నిష్ఠతోనే కొలుస్తాను; కోపం, అహంకారం నాకు సమీపించవు.

*****

శా ::గంగంగం గణనాధ విఘ్నములనే కాలమ్మునాతీర్చుమున్ 

గంగంగం విజయమ్ముకూర్చగలగన్ గమ్యమ్ము నీభవ్యమున్ 

గంగంగం జపమున్ మనోవిధిగనున్ కాయమ్ము తీరేయగున్ 

గంగంగం యన వేంకటేశ్వరగణ కార్యమ్ము నీమాయలే

భావవివరణ:

→ గణనాథా! "గంగంగం" జపంతో అన్ని విఘ్నాలు తొలగి కాలాన్ని సులభతరం చేస్తావు.

→ ఈ జపముతో విజయం లభిస్తుంది; నీ భవ్యమూర్తిలో గమ్యం చేరుతుంది.

→ "గంగంగం" జపం మనసుకు నియమం, శరీరానికి శాంతి, దేహధర్మానికి సమతూలం ఇస్తుంది.

→ ఓ వేంకటేశ్వరా! గణనాథుడి ఈ జపమంతా నీ మాయవిభూతిలోనే కొనసాగుతుంది.(10)

*******

మ::అరుణాదిత్యత నిత్య సత్య కిరణం యాశ్చ లీలేయగున్
తరుణానందము సౌఖ్య సంపదగనున్ తన్మాయతీరే యగున్
మరణమ్మున్ మనదేహతృప్తి యగుటన్మార్గమ్ము దైవమ్ముగన్
కరుణాదిత్యగ వేంకటేశ్వర కళా కార్యమ్ము నిత్యమ్ముగన్.. (11)
భావవివరణ:
→ అరుణోదయ సూర్యుడి నిత్యసత్య కిరణాల వలె నీ లీలలు ప్రకాశిస్తాయి.
→ నీ కరుణ కిరణాలు తరుణులకు ఆనందసౌఖ్యం, సంపదలుగా మారుతాయి; మాయాతీరాన్ని దాటే శక్తిని ఇస్తాయి.
→ మరణానికీ అర్థం కలిగించేది, మన దేహానికి తృప్తి ఇచ్చేది – నీ దివ్యమార్గమే, ఓ దైవమా!
→ కరుణారవింద సూర్యుడైన వేంకటేశ్వరా! నీ లీలాకళాకార్యములు నిత్యమూ కొనసాగుతూనే ఉంటాయి.
******
శా::శ్రీకారం భవ సర్వ మవ్వ వినయం సిద్ధాంత తీరేయగన్
ప్రాకారంభగు ధర్మ నిర్వహణగన్ ప్రాధాన్య విశ్వాసమున్
ఓంకారం జపహోమమే మనసుగన్ శ్లోకంబు పాఠంభు గన్
ఏకం కోరితి వేంకటేశ్వరునిగా నిత్యమ్ము పూజ్యమ్ముగన్.. (12)

→ ప్రతి కార్యమునకు శ్రీకారం చుట్టునట్లు, వినయమే ఆది. జీవన సిద్ధాంతములన్నియు వినయమనే తీరునే చేరవలసి యుండు.
→ ప్రతి ఆరంభములోను ధర్మమే ఆధారముగా వుండాలి. ధర్మమును నమ్మే విశ్వాసమే ప్రాధాన్యము.
→ "ఓం" కారమున జపముచేయుట, హోమములు నిర్వహించుట, మనసు నిలకడగా శ్లోకములను పఠించుట – ఇవే ఆత్మను శుద్ధి పరచును.
→ అంతిమంగా కోరదగినదంతయు వేంకటేశ్వరుని పూజనే. నిత్యమూ ఆయనే పూజ్యుడు, ఏకమాత్ర శరణ్యుడు.
*****
ఉ ::వానల కష్ట నష్టము వివాదుల వర్గము  
కోపరోషముల్  
జ్ఞానము నానుడీ బ్రతుకు కాలము దుర్భర మైన జీవనం 
వైనము తీవ్రమై వరద వైపరిగా గణ నాధలీలలే 
మౌనముగాను వాక్కులవి మోక్షము నీదయ వేంకటేశ్వరా. (13)

వరుస భావం
1. వానలతో కలిగే కష్టనష్టములు,
2. వివాదసమూహముల కోపారోషములు,
3. జ్ఞానమని చెప్పుకునే నానా మాటలతో బ్రతికే ఈ కాలం –
నిజానికి దుర్భరమైన జీవనమే.
4. వరదలవంటి తీవ్రమైన వైనముల మధ్య గణనాధుని లీలలే ఆధారం.
5. ఈ గందరగోళమైన లోకంలో మౌనముగానో వాక్కులగానో ఉండే మోక్షమే నీ దయ, ఓ వేంకటేశ్వరా.
****
ఉ::అక్షర మన్నలేని గతి యానతి కోరితి నీదు భక్తిగన్
దక్షత సేవభాగ్యమగు తన్మయరూపము నన్నుచేర్చుటన్
లక్షణ గమ్యమేమధుల రమ్యతనీకళ దేవదేవగన్
రక్షణ దివ్యతేజమగు రాశిగ నీదయ వేంకటేశ్వరా (14)

👉 నశ్వరమైన (అక్షరముకాని) గమ్యములు కాదు, శాశ్వతమైన గమ్యమును నేను నీ భక్తితోనే కోరుతున్నాను.
👉 దక్షతతో చేసిన సేవాభాగ్యమే నన్ను నీ తత్వములో ఏకరూపముగా కలుపుతుంది.
👉 పరమలక్షణముగా గమ్యమయ్యేది అమృతమైన సౌందర్యరసముతో నిండిన నీ దివ్యరూపమే, ఓ దేవదేవా.
👉 రక్షణకరమైన దివ్యమైన తేజస్సులా విరాజిల్లేది నీ కరుణా రాశియే, వేంకటేశ్వరా.
*****
సిద్ధి సహాయ తత్వమగు శీఘ్ర వసంతమనస్సు తీరు స
ద్భుద్ధిగ పూజలన్నియు సెపుణ్యము తీరుగ చేయగల్గగన్
శుద్ధసమర్ధతాగుణము శుద్ధిగ నిత్యము నీదు సేవలై
యుద్ధము జీవనంబు గను యున్నత లక్ష్యము వేంకటేశ్వరా.. (15)

👉 విజయసాధనకు తోడ్పడే తత్వమయిన మనస్సు వసంతంలా శీఘ్రంగా ఉత్సాహవంతమై ఉండాలి.
👉 సద్బుద్ధితో చేసిన పూజలన్నీ పుణ్యమయ ఫలితాన్నే కలుగజేయగలవు.
👉 శుద్ధమైన సమర్థతా గుణము శుద్ధియే పరమార్ధమై, అది నిత్యమూ నీ సేవల రూపమే అవుతుంది.
👉 జీవితం ఒక యుద్ధంలాంటిది, అందులో ఉన్నతమైన లక్ష్యం సాధన వేంకటేశ్వర స్వామి అనుగ్రహంతోనే సాధ్యం.
*******
ఉ౹౹ఆపద నున్నధైర్యమగు అక్షర విద్దెల నేస్త హస్తమున్
దాపము లెల్లఁతీర్చగల దాతల గా చరణమ్ము లండగన్
పాపములెల్లఁ పుణ్యమగు పావన "వేంకట" నామ ముండగన్
లోపములన్ని మార్చగల లోక శుభంకర వేంకటేశ్వరా(16)

– భక్తుని కష్టసమయంలో ఆత్మస్థైర్యం నింపే, బలమిచ్చే ప్రభువు.
– శరణు కోరినవారికి శరణాగత రక్షణ కలిగించే వేంకటేశ్వరుని దివ్యపాదాలు.
– ప్రభువు నామస్మరణం దుఃఖదోషములను హరిస్తూ, పుణ్యప్రాప్తి కలిగిస్తుంది.
– దోషములను నివారించి, జీవన మార్గమును సకల శుభములతో తీర్చిదిద్దే దయామయుడు.
****

అజుడుగ ధర్మనిర్ణయము నాలగనెంచ విధాన నేస్తమున్

భజడుగ బంధతత్త్వమును భాద్యతగాను సమర్ధ తేయగున్

విజుడుగ సర్వ దారులగు విద్దెలతీరు గనౌను కాలమున్

రజుడుగ రమ్యతా భవము రాశిగసేవలువేంకటేశ్వరా.. (17)

వరుస భావం:

అజుడు = అజ (పరమాత్మ / శాశ్వతుడు).

ఆయనగా, ధర్మనిర్ణయం చేయుటలో నేస్తుడై, శ్రేష్ఠమైన విధానములను అనుసరిస్తాడు.

భజుడు = భజించువాడు, భక్తుడు.

వేంకటేశ్వరుడు బంధతత్త్వమును (సంబంధసత్యమును) భాద్యత (బాధ్యత/కర్తవ్యము)గా స్వీకరించి సమర్థతతో నడిపిస్తాడు.

విజుడు = విజయుడు, జయించినవాడు.

కాలములో సర్వదారుల మార్గములు విసదీకరించి, విజయరూపుడై జ్ఞానం ప్రసరిస్తాడు.

రజుడు = రాజు.

రాజుగా, రమ్యమైన భవమును (ఆనందసమృద్ధ జీవనమును) రాశిగా (సమృద్ధిగా) ప్రసాదించి సేవకులను రక్షిస్తాడు.

****

ఉ::గీత ప్రభావరేఖలగు జీవిత సత్యము కష్ట నష్టమున్

పీతగ పుట్టుబిడ్డలను పీ యుష మాదిరి చంపుటే యగున్

నేత గ వేంక టేశ్వరుని నీడను చేరియు ప్రార్ధనల్ సుధీ

సీతకు పిచ్చి తగ్గెనని చెప్పిరి వైద్యులు, నమ్మిరందరున్ (18)

భావవ్యాఖ్య

→ జీవితం ఒక గీతంలా సాగుతుంది; అందులో సుఖదుఃఖాలు, కష్టనష్టాలన్నీ సహజమే.

→ పసిపిల్లలపై వచ్చే కష్టాలు, వ్యాధులు, ఆపదలు, పేయుషంలా విషమై, జీవాన్ని కరగజేయగలవు.

→ అయితే భక్తుడు వేంకటేశ్వరుని నీడన చేరి ప్రార్థిస్తే శాంతి, రక్షణ లభిస్తుంది.

→ ఇక్కడ ఒక నిజ జీవిత సందర్భమో, ఆధ్యాత్మిక ఉదాహరణగానో: సీతకు మానసిక బాధ తగ్గిందని వైద్యులు చెప్పారు, అందరూ నమ్మారు.

(అంటే దైవకృప వల్లనే వ్యాధులు కూడా తగ్గుతాయి అని సూచన.)

******

*మ::ప్రణతిo గైవస మై కరంగు హృది దాంపత్యంపు మాధుర్యమా 

తనికే దక్కు వియోగ దుఃఖితుల బాధల్ జూడజాలoడు చ 

ల్లని మల్లెల్ చిఱు చందమామయు జటన్ రంజిల్ల గన్పట్టె నా 

క్షణమాలస్యము వేంకటేశ్వరకళా క్షేమమ్ము నీదే కృపా  (19)

భావవ్యాఖ్య

→ దాంపత్య జీవనంలోని మాధుర్యాన్ని హృదయంలో సాక్షాత్కరించుకుంటూ వేంకటేశునికి ప్రణామం.

→ కానీ వియోగంలో తల్లడిల్లే బాధను ఇతరులు పూర్తిగా అనుభూతి చెందలేరు.

→ మల్లెల్లాంటి స్వచ్ఛత, చందమామలాంటి నిశ్శబ్దతతో కూడిన జటలో (శిరోజాలలో) రమణీయతను అలంకరించే వేంకటేశ్వరుని దివ్యరూపం.

→ ఈ క్షణికమైన జీవనంలో శాశ్వత క్షేమాన్ని ఇవ్వగలిగేది వేంకటేశ్వరుని కరుణ మాత్రమే.

*****

గణపతి పూజసేయ కఱకంఠుడు భక్తుల నాదరించునే .

రుణపడిసత్యసంపదను పూజ్యమునెంచియు విద్యయేయగున్

నణుకువతీరు సేవలగు నాణ్యతనెంచకమా దయా కృపా

గణగుణమేను తత్భవముగాను దయా సుధ వేంకటేశ్వరా.. (20)

భావవ్యాఖ్య

→ గణపతిని పూజించే ప్రతి భక్తుని ఆ గణాధిపతి అనుగ్రహిస్తాడు, ఆదరిస్తాడు.

→ గణపతి అనుగ్రహంతో రుణములు తీరతాయి; సత్యసంపద, విద్యలభిస్తాయి.

→ సేవలను మనసారా, నాణ్యతతో సమర్పించాలి; అప్పుడు దయా కృప ప్రవహిస్తుంది.

→ గణపతి గుణములు ఏవైనా చివరికి తత్భవమై వేంకటేశ్వరుని దయాసుధలో కలిసిపోతాయి.

****

శా::లోకానా విధి రాత మార్చగలగే లోకేశ విశ్వాసమున్ 

సాకారా నిధి కోరి పూజ్యభవమున్ సాంగత్య దేహమ్ముగన్ 

స్వీకారమ్మగునీదుభక్తితలపుల్సేవల్లె ధ్యానింతునున్

ప్రాకారమ్మున వేంకటేశ్వర సుఖా పాఠమ్ము నీ భక్తిగన్.. (21)

పద్య భావం:

→ లోకేశ్వరుడైన వేంకటేశునిపై విశ్వాసముంచితే, మనకు దురదృష్టమనే విధి రాత కూడా మారిపోతుంది.

→ ఆయనను సాకారముగా దర్శించి, ఆరాధించి, సత్సాంగమును పొందే భాగ్యం మన దేహానికి పరమపుణ్యం.

→ మన భక్తి తలపులను ఆయన స్వీకరించి, భక్తి సేవల ద్వారా ధ్యానమును ప్రసాదిస్తాడు.

→ తిరుమల ప్రాకారాల మధ్య నిలిచే వేంకటేశ్వరుని సుఖపాఠం (అనగా మంగళసూత్రభావమైన శాశ్వత ఆనంద శిక్షణ) భక్తి ద్వారానే లభిస్తుంది.

****

మ::చెదిరే హృద్యము నిన్నున మ్మియు కళా చిత్తమ్ము చూపాలనే

మదిసొంపారగ పాట లన్ని యును సన్మానమ్ము యోగంబుగన్

నిధి కోరే గతివేంకటేశ్వరసన్నీ దాన మేలేసుధా

మదిరాపాన విశేషమత్తులకె సన్మానంబుదక్కున్ గదా... (22)

భావవ్యాఖ్య

→ మన హృదయం ఎప్పటికీ నిన్నే నమ్ముకొని, కళలతో (సంగీతం, కవిత్వం, నృత్యం) చిత్తాన్ని నీకు అర్పించాలనే సంకల్పం.

→ మధురమైన పాటలన్నీ నీకు సమర్పణగా భావిస్తే అవి నిజమైన సన్మానం అవుతాయి.

→ నిధులను కోరి మోజు పడే గమ్యం కన్నా, వేంకటేశ్వరుని సన్నిధి అనుభవమే అమృత సుఖం.

→ మద్యం వల్ల కలిగే తాత్కాలిక మత్తులో ఎలాంటి సన్మానం ఉండదు కదా! భక్తి మత్తే శాశ్వత సన్మానం.

****

శా::బాలా నాగృహమo దునాతిరుగూ బందుత్వ తీరే యగున్

లీలాజూపు మనస్సుగా కదలికన్ లోకమ్ము లేలేసుధీ

బేలానా భవమౌనులక్ష్మి గనుగన్ స్వీకార భాగ్యమ్ముగన్

శ్రీలన్ గమ్యము వేంకటేశ్వరయనే జీవించతీరే యగున్.. (23)

భావవ్యాఖ్య

→ చిన్ననాటి నుండి వృద్ధాప్యం వరకు గృహంలో తిరుగుతూ బంధుత్వమే జీవన విధిగా అనిపిస్తుంది.

→ ఈ లోకం ఒక లీలా నాటకం లాంటిది. మనస్సు తాత్కాలిక కదలికలతో కరిగిపోతుంటుంది.

→ భవమౌనులక్ష్మిని (అనగా శాశ్వతమైన మౌనానందాన్ని, అంతరంగ సంపదను) పొందే భాగ్యం, స్వీకారం ఆయన కరుణ వల్లే.

→ చివరికి అందరి గమ్యం శ్రీ వేంకటేశ్వరుడే. ఆయన ఆశ్రయమే నిజమైన జీవన పూర్ణత.

*****

చం౹౹నిరతము సమ్మతీ మదిగనీదగుసన్నిధి నాకు పూజ్యమున్                                  

సురవిభులైన మానవులు సొంపుగఁ చిత్తము నుంచి వేడుకల్

కరములతోనుపూజలగు కాలము రీతిగ నేను చేయగన్

చరణములేగతీనిరతముచాపాళ్యమ్ము గాదేవరా..(24)

భావవ్యాఖ్య

→ నీ సన్నిధిలో నిత్యనిరతముగా ఉండటం నాకు అత్యంత పూజ్యమైనది, శ్రేష్ఠమైనది.

→ సురులు, మానవులు అందరూ మధురమైన మనస్సుతో నిన్ను పూజిస్తారు, వేడుకలు జరుపుతారు.

→ నేను కూడా నా చేతులతో పూజలను కాలానుగుణంగా, విధానానుసారం చేయగలననుకుంటున్నాను.

→ నీ చరణాలే నా పరమగమ్యం; వాటిని సదా పాళ్యముగా, శరణ్యముగా స్వీకరిస్తాను, ఓ దేవరా!

*****

చెం::సిరి పాదంబులు నొత్తగా ముదముతో శేషాహి పై దుగ్ద సా
గర మధ్యస్థ తరంగడోలికల వేడ్కన్ దూగు మీకిప్డు మా
మొరవిన్పించెనొ ? లేదో ? స్వామి ! కరముల్ మోడ్తున్
గృపాo భోధివై
త్వరవాసామదిగాను కావగదనే తత్త్వమ్ము గా దేవరా..(25)
→ శ్రీవారి పాదాలను సంతోషభావంతో నమస్కరిస్తూ.
→ శేషశయ్యపై, పాలసముద్రమధ్యంలో అలల ఊగిసలాట మధ్య విశ్రాంతిగా ఉన్న నిన్ను మా కోరికలు చేరుతున్నాయా? అని భక్తులు ప్రశ్నిస్తున్నారు.
→ మా మొర నీవు ఆలకించితివా లేదా? స్వామీ! మేము చేతులు జోడించి వేడుకుంటున్నాము.
→ కృపాసముద్రమువై, వెంటనే మా ఆవసరాల కోసం సదా సన్నద్ధుడవైన నీవు మాకు కాపాడువాడవు కదా, దేవరా!
******
ఉ:: దశవిధదానధర్మములుధ్యానముగాను సహాయమే యగున్
కుశలముసత్యమార్గమగు కూడికసర్వ శుభంబు కాలమున్
వశమగుయుక్తి రక్తిగను వాక్కులతీరున కోపతాపముల్
విశదము చిత్తమేయగు విజ్ఞుడనేడిల వెంకటేశ్వరా!..(26)
– పది విధములైన దానములు, ధర్మములు అవి మనకు ధ్యానమునందు సహాయమగును సత్య మార్గమున నడచుటకుశలమై, శుభములను కలిగించును యుక్తి (సరియైన ఆచరణ) మన వశమై, రక్తిగా అలవడును వాక్కులలో కోపం, తాపం తొలగి, చిత్తము నిర్మలమగును ఈ విధముగా నడచువాడు విజ్ఞుడని ప్రసన్నుడగు వెంకటేశ్వరా!
*****
దినదిన వృద్ధిమొక్కగను దివ్య వెలుంగగు కాయపండుగన్
మనసున నిత్యనామజప మార్గపు వృద్ధిగసర్వ మే యగున్
గణవిధితత్త్వమేజపము జ్ఞానము నెంచియు నామ ప్రార్ధ నల్
గుణనిధివిద్యమూలమగు గుప్తము నిత్యము వేంకటేశ్వరా. (27)
వరుస భావం
రోజుకో కొత్త ఉత్సాహంతో, శరీరం – మనస్సుకు దివ్యమై వెలుగు నిచ్చే పండుగలా జీవితం సాగుతుంది.
మనసులో నిత్యం నామజపము పెరుగుతూ ఉంటే, అందులోనే సమస్త శ్రేయస్సు, శుభఫలములు పొందబడతాయి.
జపము అనేది తత్త్వసారమే. దానిని జ్ఞానముతో ఆచరించి నామప్రార్థన చేస్తే, అది గణనీయమైన శ్రేయస్సుకు దారి తీస్తుంది.
అది ఒక రహస్యమై వేదాంత మూలం. ఆ గుప్త జ్ఞానం ఎల్లప్పుడూ గుణనిధి వేంకటేశ్వరుని అనుగ్రహముతో లభిస్తుంది.
******
ఉ::మాటలు మాత్రమా కవిత మానసమందున వేకిలేని పో
రాటము శబ్దగుoభనము రంజిలకుండిన సత్తలేని పో
రాటము కావ్యకృద్వరుల రమ్యమటంచన కున్న చో నిరా
ఘాటము సర్వ సమ్మతిగ కావ్యము గూర్చెడి వేంకటేశ్వరా..(28)
ఉ::
మాటలతోనే కవిత రాయబడినా, అది హృదయములోనుండి వచ్చిన భావముతో నిండకపోతే వ్యర్థమే.
కేవలం శబ్దాల ఘోష మాత్రమే జరిగితే, అందులో నిజమైన రంజకత ఉండదు.
అలాంటి కవిత సత్త్వహీనమైన పోరాటముగా మిగులుతుంది.
నిజమైన రమ్యతను అందించే వారు కావ్యకర్తలు మాత్రమే, వారు సృష్టించినది సర్వసమ్మతమగును.
అట్టి సత్యమైన కవిత్వమును నీ అనుగ్రహముతోనే అనుభవించగలమని వేంకటేశ్వరా!
*****
ఉ::నర్తన జీవ కాలమగు భానుడి లీలల మాదిరేయగున్
కర్తకె కష్టనష్టములు కాలము కర్మలు తీరుయేయగున్
వర్తనబాగువంధ్యలు సవాక్కులు నీడలు ప్రీతియేయగున్
కర్తల చిత్తమే కదల కానుకలౌను వేంకటేశ్వరా.. (29)

👉 జీవితం ఒక నాట్యం వంటిది; అది సూర్యుడి లీలల వలె ప్రతిదినమూ కదులుతూ వెలుగుతుంది.
👉 ప్రతి మనిషి తన కర్మానుసారం కష్టాలు, నష్టాలు అనుభవిస్తాడు; కాలమే వాటిని పరిష్కరిస్తుంది.
👉 మంచితనముతో జీవన ప్రవర్తన ఉంటే, సత్పదాలు, సద్బంధువులు నీడల వలె తోడై ఆనందం కలిగిస్తారు.
👉 చివరికి, మనిషి చిత్తశుద్ధి, సంకల్పమే దైవానుగ్రహానికి కారణం; నీ ప్రసాదమే సర్వసిద్ధి, వేంకటేశ్వరా!
*****
మ::కమలమ్ముల్  వికసించకాలముయిదేకాసార మే మూలమున్
భ్రమరమ్ముల్ తిరుగాడువేళ యిది యేత్రాగంగ వీలే యగున్
కమతమ్ముల్ వడి సాగుతీ ర్ధములు  నింగారమ్ము దారే యగున్
కుముదమ్ముల్ తమి వేంకటేశ్వరయనేక్రుంగన్ సూత్రంబుగన్..(30)
భావం
👉 జీవితం ఒక నాట్యం వంటిది; అది సూర్యుడి లీలల వలె ప్రతిదినమూ కదులుతూ వెలుగుతుంది.
👉 ప్రతి మనిషి తన కర్మానుసారం కష్టాలు, నష్టాలు అనుభవిస్తాడు; కాలమే వాటిని పరిష్కరిస్తుంది.
👉 మంచితనముతో జీవన ప్రవర్తన ఉంటే, సత్పదాలు, సద్బంధువులు నీడల వలె తోడై ఆనందం కలిగిస్తారు.
👉 చివరికి, మనిషి చిత్తశుద్ధి, సంకల్పమే దైవానుగ్రహానికి కారణం; నీ ప్రసాదమే సర్వసిద్ధి, వేంకటేశ్వరా!
*****
గుణపాఠంయిది గంగపొంగు యగుటన్ శుభ్రమ్ము తీరేయగున్
గణనాథం మది శంకటాలకళగన్ గానమ్ము మూలమ్ముగన్
రణమయ్యే గతి జీవనాట కముగన్ రమ్యత్వ లక్ష్యమ్ముగన్
క్షణమౌనంమగు వేంకటేశ్వరకళా క్షామమ్ము మాకెందుకున్.. (31)
వరుస భావం (అర్థం):
→ గుణపాఠం (నిజమైన బోధ) గంగ వలె పొంగిపొర్లి శుద్ధిని ప్రసాదిస్తుంది.
→ గణనాథుడి స్మరణ మనసుకు శంకటాలను తొలగించే మూలగానం వంటిది.
→ జీవన ప్రయాణం ఒక యుద్ధరంగమైతే, దానిని సౌందర్యమయమైన లక్ష్యం వైపు నడిపేది ఇదే గుణపాఠం.
→ వేంకటేశ్వరుని కళా కరుణ మనకు క్షణమాత్ర మౌనమును దాటి, అన్ని కష్టాలను తొలగించునది.
****
శా::రమ్మంటూపిలిచాయికోరికలుగన్ రమ్యత్వమింకాయనెన్
ఇమ్మంటూకలిసాయివద్దనకయేయీప్సిత్వ భావమ్ముగన్
పొమ్మంటూపలుకేమదీకథలుగన్ పూజ్యమ్ము ప్రేమమ్ముగన్
నామ్మాలేమదివేంకటేశ్వరకలా నాదమ్ము  రూపమ్ముగన్.. (32)
మన మనసు లోపలి కోరికలు మమ్మల్ని పిలుస్తూనే ఉంటాయి. అవి సౌందర్యానికి, ఆనందానికి, సుఖానికి లాగుతుంటాయి.
ఆ కోరికలే మనసులోని ఆకాంక్షలతో కలిసిపోతూ, "ఇదే కావాలి" అని పట్టుబడే భావాన్ని కలిగిస్తాయి.
కానీ చివరికి అవే కోరికలు "పొమ్ము" అని నిరాకరింపబడినట్లుగా ఖాళీ కథలుగా మిగిలిపోతాయి.నిజమైన విలువ మాత్రం పూజ్యమైన ప్రేమలోనే ఉంది.అన్ని కోరికలకి అంతిమ రూపం, నిజమైన నాదం, శాశ్వతమైన రూపం వేంకటేశ్వరుని కళలో ఉంది.
****†
కవులలొ వాక్యతత్త్వమణ కాంతులలీల పదాల సూత్రమున్
ప్రవళి కఠోరచిత్రమగు ప్రాభవతీరు సమీక్ష మాత్రమున్
వివరపుసూత్రమానసము విద్య కలౌను కఠోర చిత్రమున్
భవపర వేంకటేశ్వరకళా సహనమ్మ సుదీర్ఘ శ్లేషమే.. (33)
భావం
కవులు వాక్యసౌందర్యముతో మణిమాలికలవలె కాంతివహించే లీలపదాల పరంపరను అల్లుతూ,
అతి కఠోరమైన, కఠినమైన అలంకారచిత్రాలను సమీక్షించడం (వివరించడం) ద్వారా మాత్రమే యశస్సు పొందే ప్రయత్నమును చేస్తూ,
వివరణలలో, పదసముదాయాలలో, విద్యావంతుల మానసాలలోనూ కఠినమైన కవితాచిత్రమే ఆధిపత్యం పొందుతుండగా,
భవమును మించిన వేంకటేశ్వరుని కళలో అయితే, సహనమనే సుదీర్ఘమైన శ్లేషమే ప్రధానంగా నిలుస్తుంది.
*****†
పద్యo
"నీవె ననావిశ్వమగు నిత్యము సత్యము విద్య లీలగన్
తావక సత్కృపన్ కవిగ రామ యనామదితత్త్వమే యగున్
జీవులు పుట్ట , గిట్ట తుదిఁ
జేకొన సద్గతి నీవె రక్ష , నీ భావమెఱుంగగాఁ ధరణి బంధము ప్రేమయు వేంకటేశ్వరా".. (34)

వేంకటేశ్వరా! నీవే అనేక విశ్వాల రూపము.
నిత్యసత్యము, విద్య, లీల—అన్నీ నీలోనే ఉన్నవి.
నీ సత్కృపతోనే ఈ కవి రామ (అంటే మీరు స్వయానా రచయిత 🙏🏼)
నామదితత్త్వమును (నామముల సత్యరూపాన్ని) గ్రహించగలుగుతున్నాడు.
జీవులు పుట్టడం, పెరగడం, మళ్ళీ అంతమవడం — ఇవన్నీ నీ లీలలు.
సద్గతిని ప్రసాదించే వాడవు నీవె
నీ భావాన్ని ఎరుగుట ద్వారా భూలోక బంధములు కరిగిపోతాయి,
ప్రేమతో జీవులు నీ సన్నిధిని పొందుతారు.
*****
"ఎంత నిగూఢ సృష్టియగు యళ్ళరు క్షేమ్మము నెంచ జూపుగన్
వింతగు యెండవాన చలి విద్దెల జీవము ప్రాణ కోటిలో
సంతత మంత్ర తంత్రమగు సత్పధయాన విచిత్ర చిత్రమున్
అంతయు నీ మహత్త్వమది యన్యులెరుంగరు వేంకటేశ్వరా!", (35)

ఈ విశ్వ సృష్టి ఎంత నిగూఢమైందో!
యావత్ జనులు తమ క్షేమాన్ని కోరుతూ దానిలో నడుస్తుంటారు.
వింతగా సూర్యుని ఉష్ణం, చలనం, విద్యుత్తు—all these powers—
జీవప్రాణ శక్తి కోటిలలో ఆవహించినవి.
నిరంతర మంత్రతంత్రంలా ఆ ప్రక్రియ నడుస్తుంది.
సత్పథమునకై విభిన్నమైన, విచిత్రమైన చిత్రాలను ఆవిష్కరిస్తుంది.
ఈ సృష్టి అంతా నీ మహత్త్వమే, ఓ వేంకటేశ్వరా!
దీనిని యథార్థంగా గ్రహించగలిగేది నీ దయ పొందినవారే, మరి ఇతరులు ఎరుగలేరు.
****
తేటతెలుంగునేర్పగల తీక్షణశిక్షణ రామ మూర్తిగన్
బాటగ భాషవృద్దికి సమాన మనస్సును నుంచ లక్ష్యమున్
మాటగ తల్లి తండ్రి గురు మార్గము విజ్ఞత చూపగల్గగన్
మాటగ తేజమేతెలుగు మాన ప్రకీర్తియు వేంకటేశ్వరా.. (36)

👉 తేటతెలుగు నేర్పగల తీక్షణమైన శిక్షణ = రామమూర్తి లాంటి ఆచార్యులు.
👉 అర్థం: భాషా పాండిత్యం క్రమశిక్షణతో కూడి ఉండాలి.
👉 భాషాభివృద్ధికి సమానమనస్సు (సహనశీలత, సమతా దృష్టి) కావాలి.
👉 అర్థం: భాష ఎదగాలంటే అందరిలోనూ కలిసిన భావం ఉండాలి.
👉 మాట (భాష)కు మొదటి మూలాలు తల్లిదండ్రులు, గురువులు. వాళ్ల మార్గం విజ్ఞానాన్ని చూపిస్తుంది
👉 తెలుగు భాష తేజముతో మన ప్రకీర్తి పెరుగుతుంది. ఈ మహిమ అంతా వెంకటేశ్వరుని కృపతోనే.
*****
ఉ::ఆంగ్లము కర్మయేమి మన భాషయు తేటగ తెల్గు యేకదా
తుoగ్లము నెంచభాద్యతలు తూనిగగుర్వులు యేలజీవనమ్
సంగ్లము ప్రాభవమ్మగుట సార్ధక బుద్ధియు యేల నిప్పుడున్
ఆంగ్లము వద్దుమాతెలుగు ఆత్మకు గౌరవ అంకితమ్ముగన్
ఆంగ్లము అస్తమించునది ఆదిగ ఎందుకు వేంకటేశ్వరా.. (37)

👉 ఆంగ్లం కేవలం కర్మయోగానికి ఒక సాధనం మాత్రమే; కానీ మన ఆత్మస్వరూపమైన భాష తేటతెలుగే కదా!
👉 తుంగతీరున తెలుగు నేర్పిన గురువులు, తల్లిదండ్రులు – వారి బాధ్యతలే మన జీవనపు అసలైన పునాది.
👉 సమాజంలో ఆంగ్ల ప్రభావం ఉన్నా, సార్ధకమైన జ్ఞానమూ, నిప్పులాంటి తెలివీ – ఇవన్నీ తెలుగులోనే బలంగా వికసిస్తాయి.
👉 ఆంగ్ల భాషా ఆధిపత్యాన్ని వద్దు; తెలుగు ఆత్మకు గౌరవమనే అంకితం అవసరం.
👉 ఆంగ్ల ప్రభావం ఒక రోజు అస్తమించిపోతుంది. కాని ప్రశ్న – అంతవరకు మనమే మన భాషను ఎందుకు విస్మరించాలి, ఓ వేంకటేశ్వరా?
*****
చం::అరుణ గ సూర్య కన్నుకళఆశ్రిత మౌనులె పావనాంగిగన్
సురసపు చంద్ర కన్నుకళ భూక్తికితోడగునీడ ధాత్రిగన్
పరువము తేజ కన్నుకళ పాశము శాంతిగ సుఖమ్ము దేహమున్
కరిగెడి లీలలేమనసుకామ్యము రోజులు వేంకటేశ్వరా..(38)
👉 ఉదయ సూర్యకిరణాల వలె కన్నుల కాంతి — మౌనమునకే ఆశ్రయం ఇచ్చే పవిత్రశక్తి లాగా ఉందని భావన. (సూర్యుడు = జ్ఞానప్రకాశం, మౌనం = అంతర్ముఖత్వం).
👉 అమృతమయమైన చంద్ర కాంతి కన్నులా భూలోకంలో జీవనానికీ, భోగానికీ తోడై మనకై ధాతృత్వమిచ్చే శక్తి. (చంద్రుడు = కరుణ, తృప్తి).
👉 యౌవన తేజస్సు కన్నులా — శాంతి, సుఖము పాశముగా మన శరీరమునందు అనుభవించబడుతుంది.
👉 అయితే ఈ సమస్త లీలలు కరిగిపోవు; మనసు కోరుకున్న కోరికలు రోజులు గడిచేకొద్దీ లయమైపోతాయి. కాబట్టి చివరికి శాశ్వతమైన దైవానుభవమే మిగులుతుంది, వేంకటేశ్వరా!
*****

ఉ::అన్యులు సద్భవమ్ములగు దారుల ధన్యత చెప్పనేలనున్ 

ధన్యులు నీదుసేవలగు దర్శన భాగ్యము నిత్య సత్యమున్ 

మన్యులు మానసమ్మును సమాన పరాత్పర లీల కోరగన్ 

నన్యులు దూషణమ్ములగు నమ్మక మేలను వేంకటేశ్వరా..(49)

ఇతరులు అనుసరించిన సద్భవముల మార్గాల మహిమను ఎంత చెప్పినా సరిపోదు.

నిన్ను సేవించడం, నీ దర్శనం పొందడం వలన కలిగే భాగ్యం శాశ్వత సత్యం, అదొక పరమమైన ధన్యత.

జ్ఞానవంతులు తమ మానసిక స్థితిని నీ పరాత్పర లీలలకు సమర్పించుకొని ఆనందిస్తారు.

అయితే, నిన్ను ఎరుగని వారు దూషణకే అలవాటు పడతారు, వారి విశ్వాసం తప్పుదారిలోనిది.

******

ఉ ::చూపు విశాలమై కదల భూదయ తీరున సర్వవేళలో 

రూపున కేమితక్కవ వరూధిని లక్ష్మియు తోడు నీడగన్ 

నూపున నవ్యభావభవ నూన్యత సవ్యత కాంతి చూపగన్ 

సూపుల రేడుగా రసపు సూత్రము తెల్పుము వేంకటేశ్వరా. (50)

నీ దృష్టి విశాలమైనది. భూమిపై జరుగుతున్న ప్రతీ కదలిక, ప్రతీ కాలంలోనూ నీ చూపులోనే ఉంది.

నీ రూపానికి సమానమైనది ఏదీ లేదు. ఆ రూపమునకు వరదాయిని అయిన లక్ష్మీదేవి సదా తోడుగా నిలుస్తుంది.

నవీనమైన భావజాలమును ప్రసాదించే నిన్ను దర్శించినవారు లోకజీవితములో సవ్యతతో, వెలుగుతో, మధురతతో నిండిన సౌందర్యాన్ని అనుభవిస్తారు.

ఓ వేంకటేశ్వరా, అనేక భావరూపాలను ఏకీకరించే రససూత్రాన్ని (జీవిత సత్యాన్ని) మాకు తెలియజేయు.

****

శా:+తద్వార్ధమ్మగు యగ్నితత్త్వముగనున్ తన్మాయ మూలమ్ముగన్

ప్రధ్వాప్రాణముగమ్యమే యగుటయున్ ప్రాభల్య తీర్మాణమున్

గద్వాల ప్రభవాగ్ని  కాల్చెగద లంకన్, ముప్పు  యో చింపుమా!

భద్వాభాద్యత వేంకటేశ్వరునిభారమ్ము నీడే యగున్.. (51)

యజ్ఞతత్త్వమే పరమార్థమై నిలుస్తుంది. అదే సమస్త సృష్టి మూలముగా ఉంది.

ప్రపంచమంతటా ప్రాణమే పరమమగు సాధనము, జీవనబలానికి మూలాధారమని స్పష్టమవుతుంది.

అగ్ని ప్రభావం అంతటా వ్యాపించి, రక్షణ లేనివారిని దహించేస్తుంది. ఇది కాలానుగుణమై శాసించే తత్త్వము.

కానీ ఆ యజ్ఞప్రభావమూ, అగ్నితీక్ష్ణత కూడా వేంకటేశ్వరుని భుజానికే భారమవుతుంది. ఆయనే భక్తుల రక్షకుడు.

*****

ఎంతనుజెప్పదా మనసు యె ల్లలు యేమియు యెన్ని మూలలో

అంత ననంతమే కళలు ఆశలు నీడలు పుట్టి గిట్టుటే

వింతలు విశ్వమాయలగు విద్దెల తీరున సర్వలీలగన్

సంతస భావమేబ్రతుకు సాధన జీవగు వేంకటేశ్వరా.. (52)

పద్య భావవ్యాఖ్య:

మనసు ఎంత చెప్పినా తీరని అలల వలె, ఎన్ని మూలల్లో ఎన్ని రూపాల్లో తచ్చాడుతూనే ఉంటుంది.

అవి అంతం లేని కలలు, ఆశలు, నీడలు లాంటివి — పుడుతూ మాయమైపోతూ, కానీ పూర్తిగా నిండని దాహం లాగా ఉంటాయి.

ఈ విశ్వమంతా మాయామయమే. ఆ మాయావింతలన్నీ నీ సర్వలీల తత్త్వమే.

అందుకే, బ్రతుకు అన్నది చివరికి సంతసభావమే. అదే జీవనసాధన. ఆ ఆనందమంతా నీవే, వేంకటేశ్వరా!

*****

చం::కృతయుగమందు నిత్యమగు నెల్లరు శాస్త్రము నామ ధ్యానమున్ 

కృతువుల తీరుయజ్ఞములు కామిత భావ ఫలమ్ము త్రేత యున్   

ప్రతిదిన నర్చనల్ కళల పాఠ్యము సిద్ధికి ద్వాపరoబునన్ 

స్థితిగతి నీదుకీర్తనలు శీఘ్రము మోక్షము వేంకటేశ్వరా (53)

కృతయుగంలో శాస్త్రబద్ధమైన నామస్మరణ ధ్యానమే నిత్యకార్యంగా నిలిచింది.

త్రేతాయుగంలో యజ్ఞకార్యాలే ప్రధానము, అవే భక్తుల కోరికలకు ఫలితమిచ్చాయి.

ద్వాపరయుగంలో ప్రతిరోజు పూజలు, అర్చనలు, పాఠ్యకర్మలు మోక్షమార్గసాధనమయ్యాయి.

కలియుగంలో నీ కీర్తనలే మన స్థితిగతులు. అవే మోక్షానికి శీఘ్రసాధనమవుతున్నాయి, వేంకటేశ్వరా!

*****

ఉ::దివ్యమనస్సుగానియమ దీప్తియు మంగళ మౌను నిత్యమున్

సవ్య యశస్సుగాబలము సాక్షిగ సమ్మతి గాను సత్యమున్

భవ్య భవామృతమ్మును సబంధము తీరున పంచ గల్గగన్

రవ్వవెలుంగుజీవితము రాత్రి పవల్లగు వేంకటేశ్వరా (54)

పద్య భావవ్యాఖ్య:

భక్తుని మనసు దివ్యమై, నిత్యమూ యమ నియమాలతో ప్రకాశించి, మంగళమయమైన మౌనంలో నిలవాలి.

సత్యసాక్షిగా నిలిచి, సవ్యమార్గంలో నడిచే యశస్సు, బలం, సమ్మతి అన్నీ నీదియే.

భవ్యమైన నీ కరుణభవామృతాన్ని, బంధముల నుండి విముక్తిని పంచేది నీవే.

చిన్న రవ్వలంటి జీవితం చీకటి రాత్రులా మారిపోతుంది; దానిని వెలుగునింపేది నీవే, వేంకటేశ్వరా.

*****

ఉ ::కోరిక లేని మానవుడు గొప్పలు చెప్పుట నమ్మవచ్చునా

 తీరిక నాదినమ్ము యన తీర్పుగ తేట తనమ్ము నేనుగా 

నారిని నమ్మగల్గగల యాశయ ముంచియు సేవలవ్వగా 

చేరిక భక్తివల్లనిజ చిత్తము నుంచుటె వేంకటేశ్వరా (55)

పద్యార్థం:

– లోలోపల ఆశలు లేని వాడెవరూ లేరు; కావున ఆశలు లేవని చెప్పేవాడిని నమ్మడం కష్టం.

– "నేనెప్పుడూ తీరికలోనే ఉంటాను" అని చెప్పేవాడిని కూడా నమ్మడం కష్టం. మనిషి నిరంతరం వ్యాపారాల్లోనే ఉంటాడు.

– ఆశలు, కోరికలు పక్కన పెట్టి సేవ చేయగలిగితేనే నిజమైన విశ్వాసం, నిజమైన సమర్పణ అవుతుంది.

– ఏ ఆశ లేకుండా, తపన లేకుండా, కలుష రహితమైన మనసుతో నీ వద్ద ఉండగలిగే స్థితి మాత్రం భక్తి వల్లే వస్తుంది, వేంకటేశ్వరా!

******

ఉ::కోపము భీమసేన పలుకో సహనమ్మున బుద్ధి తత్త్వమున్

శాపము ఖాండవం దహన సాకు యహరమ్మగు యగ్ని దేవగన్ 

తాపము కృష్ణలీలగు సుదర్మము నీతిగ న్యాయమేయగున్ 

పాపము తల్లి తండ్రితనయ పాఠ భరతమ్ము వేంకటేశ్వరా (56)

ఇదిగో వరుస భావం:

 → భీముని కోపం మహా శక్తి, దానిని నియంత్రించేది సహనం; బుద్ధి తత్త్వమే ఆ సమతౌల్యం.

 → అర్జునుడు–కృష్ణుడు ఖాండవవనాన్ని దహించినప్పుడు అగ్నిదేవుని సహకారమే ప్రధానమైంది.

→ కృష్ణుని లీలలు భవతా పహరమైనవి; సుదర్మ సభలో ధర్మన్యాయములు స్థిరపరచబడ్డాయి.

 → తల్లిదండ్రులు పిల్లలకు ధర్మపాఠాలు నేర్పాలి; భరతగాధలలో ఉన్న పాఠం అదే.

→ ఈ సర్వతత్త్వాలను కలిపే ధర్మస్వరూపుడే వేంకటేశ్వరుడు.

*****

ఉ::నీప్రభ రూపదర్శనము నిర్ణయ లక్ష్యము సమ్మతే యగున్

నీప్రకరమ్ముగా పలుకునిక్కముగా నిడు దేవదేవరా

నీ ప్రభభూషణమ్ము రమణీ యము రమ్యత నేస్తమే యగున్

నీప్రభ నామసం స్మరణనిశ్చలమోక్షము వేంకటేశ్వరా.. (57)

ఓ వేంకటేశ్వరా! నీ దివ్య రూపదర్శనమే జీవితపు పరమ లక్ష్యం అని నా నిర్ణయమూ, నా సమ్మతమూ.

నీవు సృష్టికి మూలము, సమస్తం నీ ప్రకటనే. కాబట్టి నీ గూర్చి పలకడమే నిజమైన సత్యవచనం.

నీ భూషణాలు, నీ రూపమంతా మధురసౌందర్యమయమై, భక్తుల మనస్సుకు ఆనందకరమైనవే.

నీ నామస్మరణమే చిత్తశుద్ధి, అది నిశ్చలముగా మోక్షాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

******

ఉ::ఈతడు దేవదేవుడగు యీ శ్వర శక్తిగ బుద్ధిలాత్మగన్

శ్రీ తజనాలిగాచు జయశ్రీ రమ పృద్విగ శ్రీనివాసుడున్

శ్వేత కళాంభుజాసమయ శ్రీసతి శ్రీమతి పద్మనాభుడున్

వ్రాతలు భక్తహృద్యమగు వాక్కుసమర్ధత వేంకటేశ్వరా.. (58)

ఈతడు దేవదేవుడగు, ఈశ్వర శక్తితో కూడిన, బుద్ధి, ఆత్మరూపుడగు వాడు.

శ్రీజనుల సమూహానికి ఆధారుడై, విజయశ్రీ కలిగిన రమా–భూమిదేవి సమేతుడై శ్రీనివాసుడు.

శ్వేత పద్మములవంటి శోభ కలిగిన, శ్రీ సతి (లక్ష్మీదేవి), శ్రీమతి (పద్మావతి) సమేతుడై పద్మనాభుడై వాడగు వాడు.

భక్తుల హృదయములకు ఆప్యాయతనిచ్చే వాక్ప్రసాదముతో సమర్థుడైన వేంకటేశ్వరా!

********

శా::నీపాదంబులునమ్మి నిన్నుగనగన్ నీసేవ భాగ్యమ్ముగన్ 

నీప్రేమమ్ముసహాయమేకళలుగన్ నీమూర్తి నేస్తమ్ముగన్ 

నీపీయూషత సర్వహృద్యమలుపుల్ నిన్నాడు వాక్యంబులన్ 

నీపై బుద్ధులు వేంకటేశ్వరకళా నీమమ్ము సత్వార్యగన్.. (59)

వరుస భావం

నీ పాదంబులను నమ్మి నిన్నే పొందుదుము, నీ సేవ భాగ్యముగా భావించుదుము

నీ ప్రేమయే సహాయం, నీ కళ్ళే సాక్షిగా, నీ మూర్తియే నేస్తముగా నిలచెదము

నీ పీయూషము (అమృత వాక్యము) హృదయ మలినములను పోగొట్టును, నీ వాక్యములే శాశ్వతములు

నీపై బుద్ధులన్నియు కలిసెను; వేంకటేశ్వర కళా! నీ మమ్మును సత్కార్యమునకు నడిపించు

*****

మకో::జ్ఞానలాలస సర్వతీర్థము నమ్మకమ్మగ నేస్తమై

 ధ్యాన పర్వము నిత్య సత్యము దాతలక్ష్యము జ్ఞానమై 

 ప్రాణ నేస్తము ధర్మ మార్గము పాప పుణ్యము కర్మలై 

మౌనజీవము సంపదేయగు మౌఖ్యమేయగు కాలమున్..(60)

మానవమ్ముయు వేంకటేశ్వర మంచి చెడ్డలు బుద్ధిగన్

వరుస భావం

జ్ఞానాన్ని పొందాలనే తపన, అది అన్ని తీర్థాలకన్నా పవిత్రమైనది.

ఆ జ్ఞానం ధ్యానపర్వమై, నిత్యసత్యమై, దాతల లక్ష్యమై ఉంటుంది.

జీవన ప్రాణమైన స్నేహం, ధర్మమార్గం, పాపపుణ్యముల కర్మల రూపమై మనుష్యుని జీవితం సాగుతుంది.

మౌనమే జీవన సంపద, అదే మాటలకన్నా గొప్పదైన ధనము. కాలమే దీనికి సాక్షి.

ఈ మానవ జీవనంలో వేంకటేశ్వరుని శరణు పొందినవాడు మంచిచెడ్డలను బుద్ధితో గ్రహించి యథార్థమైన మార్గంలో నిలబడతాడు.

*****

త::భవుడు తీర్పుగ సర్వవేళల భవ్యతేయగు తీరునా 

భవిత నెంచియు శఖ్యతేయగు భాద్యతేయగు నేడుగన్ 

నవవిధంబగు వేంకటేశ్వర నమ్మబల్కగ సేవలే 

శివుడు లేడని వారణాసియె జీవుడా యిటురాకుమా(61)

పద్యార్థ వివరణ

– ఈ జగత్తు నడిపించే భవుడు (ఈశ్వరుడు) అన్నివేళలా తీర్పు చేసే వాడు. ఆయన నిర్ణయమే సర్వజనుల భవ్యతను నిర్ధారిస్తుంది.

– మనిషి భవిత (భవిష్యత్తు) ఏదైనా అనుకున్నా, దానికి తోడు బాధ్యతలు తప్పవు. సఖ్యత (స్నేహం, సంబంధం), భాద్యత రెండూ కలసి నేటి జీవనాన్ని నిర్మిస్తాయి.

– వేంకటేశ్వరుని నవవిధ భక్తి మార్గములు (శ్రవణం, కీర్తనం మొదలైనవి) నమ్మి చేసే సేవలే నిజమైన శరణాగతి.

– కాశీ (వారణాసి)లో శివుడు లేడని అనడం ఎంత అసంబద్ధమో, అలాగే వేంకటేశ్వరుని సేవలే లేవని అనడం కూడా అంతే అసంభవం. జీవుడు (మనిషి) ఇలాంటివి ఎట్టకీ అనకూడదు.

*******

ఉ::కమ్మని కాల మే యగుట కావ్య పరంపర మాలమవ్వ గన్

నమ్మిన విద్దె లన్ని కల గా నవకా మది నీదు భక్తిగన్

సమ్మెట లోకవాక్కులన  సంతన సంభవ గొప్ప మాదిరిన్

మమ్మన నీదుమార్గమగు మాయలు మార్చుము వేంకటేశ్వరా..(62)

 → కవిత్వం, సాహిత్యం పుష్పించు సమయం.

 → శ్రేష్ఠమైన కవిత్వములు ఒక మాలగా ఏర్పడుట.

→ విద్యలన్నియు, భక్తి యందు కేంద్రీకృతమై, శ్రద్ధా రూపముగా మారుట.

 → లోక వాక్యములలో, సత్య వాక్యములు సంతానముగా వెలువడుట.

 → మాయలన్నియు తొలగించి, నీ దివ్యమార్గములో నడిపించుమని ప్రార్థన.

*******

ఉ::కమ్మని కాల మే యగుట కావ్య పరంపర మాలమవ్వ గన్

నమ్మిన విద్దె లన్ని కల గా నవకా మది నీదు భక్తిగన్

సమ్మెట లోకవాక్కులన  సంతన సంభవ గొప్ప మాదిరిన్

మమ్మన నీదుమార్గమగు మాయలు మార్చుము వేంకటేశ్వరా.. (63)

 → కవిత్వం, సాహిత్యం పుష్పించు సమయం.

 → శ్రేష్ఠమైన కవిత్వములు ఒక మాలగా ఏర్పడుట.

→ విద్యలన్నియు, భక్తి యందు కేంద్రీకృతమై, శ్రద్ధా రూపముగా మారుట.

 → లోక వాక్యములలో, సత్య వాక్యములు సంతానముగా వెలువడుట.

 → మాయలన్నియు తొలగించి, నీ దివ్యమార్గములో నడిపించుమని ప్రార్థన.

*******

త::నవవిధాన మనే స్థితీ నవనాడులే పలుకవ్వగా 

భవ సుధామధురమ్ముమాధురి భావబంధమునీడగా 

సవివరమ్మగు కాలనిర్ణయసర్వమేయగుటేయగున్ 

రవళి వాక్కులు వేంకటేశ్వర రమ్యతావిధితీరుగన్..(64)

పద్యార్థం

జీవశరీరంలోని నవనాడులు మన ఆధ్యాత్మిక, ప్రాణశక్తుల విభాగాలు. వీటిని సమన్వయపరచే స్థితిని నవవిధానము అని సూచించారు. ఇది యోగమార్గానికీ, ఆత్మజ్ఞానానికీ సంకేతం.

భవసాగరంలో జీవన అనుభవాలు అమృతస్వరూపమైన మాధుర్యాన్ని ప్రసాదించగలవు. కాని అవి భావబంధనాల వల్ల మానవుణ్ని కట్టిపడేస్తాయి.

సమయమే అన్ని నిర్ణయించే శక్తి. కాలం సవివరముగా అన్ని విషయాలను స్థిరపరుస్తుంది. ఆ కాలనియమమే సృష్టి, స్థితి, లయలకు కారణం.

వేంకటేశ్వరుని కరుణవాక్కులు సత్యస్వరూపమైన రవళి (సూర్యకిరణాలు లాగా ప్రకాశించే) వాక్కులు. అవి రమ్యతా, శాంతి, మాధుర్యాలన్నీ ప్రసాదించి జీవనాన్ని సార్ధకంగా మార్చుతాయి.

*****

త::“తలపగాయన విశ్వనాధుని తత్త్వమే సమయమ్ము గా”

పిలుపులవ్వగ సంభవమ్మగు పీయుషమ్మగు తీరునా”

“విలువ లన్నియు కాలమాయల విద్దెలేయగు మిత్రమా”

మలుపులన్నియు వేంకటేశ్వర మాయలేయగు నిత్యమున్”.. (65)

👉 మనసును ఆ విశ్వనాథుని తత్త్వంలో కేంద్రీకరించినపుడు, అది నిజమైన సమయోచిత జీవన మార్గం.

👉 ఆ తత్త్వ పిలుపు విన్నవెంటనే జీవనసారమనే అమృతం లభిస్తుంది.

👉 లోక విలువలన్నీ కాలమాయలో కలిసిపోతాయి, నిజమైన మిత్రత్వం కేవలం దైవమాత్రమే.

👉 జీవనంలోని మలుపులు అన్నీ చివరికి వేంకటేశ్వర మాయలో భాగమే. ఆయన తత్త్వమే నిత్యసత్యం.

******

ఉ::చిత్తము శుద్ధితో కలగు చిన్మయ సత్క్తృత భక్తియేయగున్ 

బొత్తెము నిష్కృతా వలన బోధల భక్తియు జ్ఞానమేయగున్ 

చిత్తము మోక్షమే బ్రతుకు చేరువ లక్ష్యము శాస్త్ర జ్ఞానమున్ 

విత్తము ముక్తి కోరికలె విద్దెల ఛాత్రము వేంకటేశ్వరా.. ( 66)

👉 చిత్త శుద్ధి వలన కలిగే భక్తి చిన్మయస్వరూపం, అది సత్కృతముగా నిలుస్తుంది.

👉 పాపనిష్కృతి, విముక్తి వలన భక్తి బోధతో కలసి జ్ఞానరూపమవుతుంది.

👉 చిత్తానికి అంతిమ లక్ష్యం మోక్షమే. బ్రతుకులో అది చేరువ అవుతుంది శాస్త్రజ్ఞానం ద్వారా.

👉 ధనమూ కోరికలూ తాత్కాలికం. కానీ ముక్తి కోసం వేంకటేశ్వరుని ఆశ్రయించటమే శాశ్వతం..

*****