లలితా సహస్రనామ" ఆధారంగా రచితమైన "అమ్మ 1000 నామాలు" క్రమంలో 81,82,83 వివరించేందుకు సంకలితమైనది.
75::మంత్రి ణ్యoగ విరచిత విషంగ వధతోషితా ::చండికా దేవి మంత్రిణి యోగమునందు దుష్ట శక్తులను సంహరించి ఆనందపడుతుంది.
పద్యము:
..> మంత్రి ణ్యoగ విరచిత విషంగ వధతోషితా ::
మంత్రిణ్యంగ నవవిధ షడంగ మదిరక్షితా
మంత్రిణ్యంగ కళగను విశేష విధి విక్షణా
మంత్రిణ్యంగ సమయము సుఖమ్ము నిధి చండికా
---
పదార్థవిశ్లేషణ:
– మంత్రిణి సమేత యోగానుసారం (మంత్రి సహితంగా యోగమునందు)
– విషంగుడు (విషాంగుడై భావింపబడే శత్రువులు లేదా దుష్టశక్తులు)
– వధించుటవలన తృప్తి చెందిన దేవి
– మంత్రిణి యోగములో నవవిధ మంత్రస్వరూపాలను
– షడంగ జ్ఞానాలైన (శిక్షా, కల్ప, వ్యాకరణ, నిరుక్త, ఛందస్సు, జ్యోతిష) రక్షించువారిగా
– మంత్రిణి యోగమునందు కళాత్మకత (64 కళలు)
– విశిష్ట విధిని గూర్చిన దర్శనం కలిగినవారిగ
– మంత్రిణి యోగమునందు సమయబద్ధతను అనుసరించి
– సుఖానికి, ఆనందానికి, జ్ఞానానికి నిధిగా భావించబడే చండికా
✨ తాత్పర్యం:
చండికా దేవి మంత్రిణి యోగమునందు దుష్ట శక్తులను సంహరించి ఆనందపడుతుంది. ఆమె నవవిధమైన మంత్ర విద్యలతో, షడంగ జ్ఞానాలతో రక్షణనిస్తుంది. కళల పరిపూర్ణతతో, విధుల గూర్చిన జ్ఞానంతో సుస్పష్ట దర్శనము కలిగి ఉంటుంది. సమయానుకూలతతో భక్తులకు సుఖము ప్రసాదించే సర్వమంగళ మూర్తి ఆమె.
****
76. విశుక్ర ప్రాణహరణ వారాహీ వీర్య నందితా::రాక్షసునైన విశుక్రుని ప్రాణహరణం చేసిన వారాహీ దేవి
...> విశుక్ర ప్రాణహరణ వారాహీ వీర్య నందితా
విశుక్ర దుష్ట మరణ వారహీ సౌర్య దక్షతా
విశుక్ర రక్కసులను వారహీ ధైర్య హింసితా
విశుక్ర కింకరులను వారహీ సంహ రించుటన్
పదార్థ విశ్లేషణ:
– రాక్షసునైన విశుక్రుని ప్రాణహరణం చేసిన వారాహీ దేవి
– ఈ సంఘటన దేవతలలో, లోకాలలో ఆమె వీర్యాన్ని ప్రకటించింది, నందనీయురాలైంది.
– దుష్ట విశుక్రుని సంహారం ద్వారా వారాహీదేవి శౌర్యం, యుద్ధ నైపుణ్యం (దక్షత) ప్రబలంగా వెలుగొందింది.
– విశుక్ర అనుచరులైన రాక్షసులను ధైర్యంగా ఎదుర్కొని వారిని హింసించిన విధానం దేవీ వీరభావాన్ని తెలియజేస్తుంది.
– విశుక్ర సేవకులను (కింకరులు = అనుచరులు, సేవకులు) వారాహీ ఉగ్రంగా సంహరించిందని సంకేతం.
✨ తాత్పర్యం:
వారాహీ దేవి, విశుక్ర అనే దుష్ట రాక్షసుని గర్వాన్ని విచ్ఛిన్నం చేసి, అతని ప్రాణాలను హరించింది. ఆమె పరాక్రమం, ధైర్యం, నైపుణ్యం ద్వారా శత్రు సంహారిని కొనసాగించి, రాక్షసులను, కింకరులను ఘోరంగా నిర్వీర్యం చేసింది. ఈ విధంగా ఆమె యోగశక్తిని, కృపాశక్తిని, కరుణాశక్తిని కలబోసిన శక్తిరూపిణి.
*****
77..కామేశ్వర ముఖాలోక కల్పిత శ్రీ గణేశ్వర ::కామేశ్వరుని ముఖ దర్శనంతో కల్పితమైన గణేశ్వరుడు
పద్యం
కామేశ్వర ముఖాలోక కల్పిత శ్రీ గణేశ్వర ::
ప్రేమేశ్వర విధీవాంఛ దర్శన శ్రీ గణేశ్వర
రామేశ్వర మదీ బుద్ధి సంభవ శ్రీ గణేశ్వర
భీమేశ్వర కళాతత్వ సజ్జన శ్రీ గణేశ్వర
🌺 పద్యం విశ్లేషణ:
కామేశ్వర — పరమేశ్వరుడిగా ఉన్న శివుడి ప్రియమైన రూపం.
ముఖాలోక కల్పిత — ఆయన ముఖదర్శనంతో (ముఖం చూసిన సన్నివేశంతో) సృష్టింపబడినవాడు.
అర్ధం: కామేశ్వరుని ముఖ దర్శనంతో కల్పితమైన గణేశ్వరుడు — అంటే ఆయన అనుగ్రహ దృష్టితో ప్రత్యక్షమైనవాడు గణేశుడు.
ప్రేమేశ్వర — ప్రేమలో పరిపూర్ణుడైన ఈశ్వరుడు (దివ్యమైన ప్రేమ స్వరూపుడు).
విధీ వాంఛ — బ్రహ్మదేవుడి కోరిక.
అర్ధం: విధి (బ్రహ్మ) యొక్క కోరిక ప్రకారం, ప్రేమేశ్వరుని అనుగ్రహ దర్శనంగా అవతరించినవాడు గణేశుడు.
రామేశ్వర — శ్రీరాముని స్వరూపుడైన ఈశ్వరుడు.
మదీ బుద్ధి సంభవ — మనస్సులో తలచినప్పుడు జ్ఞానముగా అనుభూతి చెందే గణపతి.
అర్ధం: రామేశ్వరుని బుద్ధి సంపత్తుల నుండి సంభవించినవాడు గణేశుడు. ఆత్మజ్ఞానముగా అనుభవించదగిన వాడు.
భీమేశ్వర — ఉగ్రత్వం, బలప్రదాతగా ఉన్న శివుడి రూపం.
కళాతత్వ — కళల పరమార్థం, తత్త్వవేత్త.
సజ్జన — ధర్మనిష్ఠులైనవారికి దారిదీపుడైనవాడు.
అర్ధం: భీమేశ్వరుని కళాతత్వానికి ప్రతినిధిగా ఉన్నవాడు గణేశుడు, సజ్జనులకు ఆధ్యాత్మికంగా మార్గదర్శి.
*****
78.మహాగణేశ నిర్భిన్న విఘ్నయంత్ర ప్రహర్షితా ::గణేశుని తత్వాన్ని పోలిన విధంగా విఘ్నాల యంత్రాలను ఛేదించి (దూరంచేసి) ఉల్లాసభరితురాలైన అమ్మవారు
మహాగణేశ నిర్భిన్న విఘ్నయంత్ర ప్రహర్షితా
మహాగుణాల విశ్వాసి నిత్యమంత్ర మహర్షితా
మహాప్రభావ ధీరత్వ సత్య తంత్ర సహర్షితా
మహాసహాయ వీరత్వ శక్తి యుక్తి తపస్వితా
→ గణేశుని తత్వాన్ని పోలిన విధంగా విఘ్నాల యంత్రాలను ఛేదించి (దూరంచేసి) ఉల్లాసభరితురాలైన అమ్మవారు
అతి ఆనందభరితురాలు.
→ మహత్తర గుణాల పట్ల విశ్వాసవంతురాలు; నిత్య మంత్రసిద్ధిలో మహర్షులకూ ఆదర్శురాలు.
→ గొప్ప ప్రభావము, ధైర్యము, మరియు సత్యతంత్రాన్ని ఆశ్రయించి నిహార్షితా అయినది.
→ అపార సహాయశక్తి, ధైర్యం, శక్తి, నైపుణ్యం, తపస్సుతో నిండిన మహాశక్తి.
***:
79..బండా సురేంద్ర నిర్ముక్త శస్త్ర ప్రత్యస్త్ర వర్షిణీ :: దేవతలు శత్రువులపై ప్రయోగించిన ఆయుధ వర్షాన్ని
బండా సురేంద్ర నిర్ముక్త శస్త్ర ప్రత్యస్త్ర వర్షిణీ ::
చండా మార్తాండ గర్వాంధ మంత్ర తంత్రార్ధ శిద్దిణీ
కండా కామేఖ్య దూర్మార్ఘ దుష్ట చేష్టల్ని మర్దణీ
దండా ధర్మమ్ము నిర్వాహ నిత్య విశ్వాస బ్రహ్మిణీ
బండ అనే మహా అసురుడు లేదా అహంకారుడు, అతని మీద సురేంద్రుడు (ఇంద్రుడు) ప్రయోగించిన
ఆయుధాలను, ప్రత్యాయుధాలను వర్షంలా కురిపించినా, వాటిని తిప్పికొట్టి సంహరించినీ.
దేవతలు శత్రువులపై ప్రయోగించిన ఆయుధ వర్షాన్ని తిప్పికొట్టి గెలిచిన శక్తిరూపిణి.
చండ అనే రాక్షసుని, మార్తాండుడు (సూర్యుడు) లాంటి గర్వాంధులను కూడా జయించిన
మంత్ర, తంత్ర, యంత్ర సాధనలకు అర్థాన్ని ఇస్తూ సిద్ధి ప్రసాదించే దేవి
గర్వితులను జయించి, తంత్ర-మంత్ర విజ్ఞానాన్ని సిద్ధిపరచు పరాశక్తి.
కఠినమై, దురాచారుల దుష్టచర్యలను నాశనం చేయు కామేశ్వరీ.
శిక్షా ధర్మాన్ని న్యాయంగా నిర్వహించే అమ్మ
నిత్యంగా విశ్వాసంగా ధర్మాన్ని బోధించే బ్రహ్మస్వరూపిణి
శిక్షా ధర్మాన్ని న్యాయంగా నిర్వహిస్తూ విశ్వాసరూపంగా బోధించే దేవి.
80.కరాంగుళి నఖోత్పన్న నారాయణ దశాకృతి:అమ్మవారి చేతి వేళ్ల నుండి లభించినవాడు
కరాంగుళి నఖోత్పన్న నారాయణ దశాకృతి:
పరాత్పర సమోన్నత్వ నారాయణ దిశాకృతి:
ధరాతల సహాయత్వ నారాయణ నిధీకృతి:
జరామర నమోనిత్య నారాయణ మదీ శృతి:
పదార్థం:
అమ్మవారి చేతి వేళ్ల నుండి లభించినవాడు – నారాయణుని దశావతారములు ఆమె నఖముల నుండే ఉద్భవించినవి అన్న భావన.
పరమాత్మ స్వరూపిణియైన అమ్మవారు సమస్త దిశలలోనూ నారాయణుని తత్త్వాన్ని వ్యాపింపజేసినవారు.
భూలోకంలో నారాయణుని సహాయాన్ని ఆమె నిధిగా కలిగినది – ఆమె కరుణ ద్వారా ఆ సహాయసిద్ధత కలుగుతుంది.
అమ్మవారి స్వరూపం నిత్యము, మరణరహితము. ఆమె నుంచి ఉద్గతమైన నారాయణ తత్త్వమే నిత్య శ్రుతిగా నిలుస్తుంది.
తాత్పర్యం:
ఈ పద్యం శ్రీలలితాదేవిని పరమేశ్వరీగా, సకలావతారములకు మూలంగా, నిత్యముగానూ, నారాయణ తత్త్వాన్ని ప్రబోధించునట్లు కీర్తిస్తోంది. ఆమె చేతినుండే నారాయణుని దశావతారములు ఆవిర్భవించాయని చెబుతూ, పరబ్రహ్మ తత్త్వాన్ని ఆమె మాధుర్యంగా పరచినదిగా వర్ణించబడింది.
******
81.మహా పాశుపతాస్త్రాగ్ని నిర్ధగ్దాసుర సైనికా..మహా పాశుపతాస్త్రం అనే భయంకరమైన ఆయుధాగ్నితో అసుర సైన్యాన్ని నాశనం చేసినవారు.
పద్యం
మహా పాశుపతాస్త్రాగ్ని నిర్ధగ్దాసుర సైనికా
మహా కాళి ప్రతాపాగ్ని దుష్టగ్ధశుర హింసికా
మహా మాయ తపోయాగ్ని దుష్టరాక్షస నాశకా
మహా శ్రేష్టి మనోయాగ్ని మాయాసుర వధో మయమ్
👉🏼 మహా పాశుపతాస్త్రం అనే భయంకరమైన ఆయుధాగ్నితో అసుర సైన్యాన్ని నాశనం చేసినవారు.
ఇక్కడ పాశుపతాస్త్రం శివుని అమోఘ శస్త్రం — ఇది బ్రహ్మాస్త్రం కన్నా శక్తిమంతమైనదిగా చెప్పబడింది. దీనితో అమ్మవారు తానుగా అసురసైన్యాన్ని సంహరించిందనేది భావము.
👉🏼 మహా కాళి స్వరూపంలో వెలిసిన ప్రతాపాగ్నితో దుష్టులను, శూరులైన దుర్మార్గులను దహించినవారు.
ఇక్కడ "దుష్టగ్ధశుర హింసికా" అనగా దుష్టశూరుల హింసను ఆపేలా, వారి బలాన్ని భస్మం చేసే స్వరూపము.
👉🏼 మహామాయ స్వరూపమై, తపస్సుతో ఏర్పడిన యాగ్నికశక్తితో దుష్టరాక్షసులను నాశనం చేసినవారు.
ఇది దివ్యత, తపస్సు ద్వారా ప్రాప్తమయ్యే అగ్నిరూప శక్తిని సూచిస్తుంది.
👉🏼 సృష్టి తత్త్వాన్ని సూచించే గొప్ప యాగ్నికమనస్సుతో మాయాసురులను సంహరించే మాయా స్వరూపిని నింపినవారు.
ఇక్కడ "మనోయాగ్ని" అనగా మనస్సులో జరుగు యజ్ఞము — దివ్యధ్యానం, సత్ప్రతిపత్తి ద్వారా మాయను జయించగల ఆత్మశక్తి.
****
81.కామేశ్వరాస్త్ర నిర్ధగ్ధ భండాసుర సూన్యకా..కామేశ్వరుని దివ్యాస్త్రముతో భస్మీకృతమైన భండాసురుని రాజధాని 'సూన్యకపురం' ఆమెకే కారణం.
కామేశ్వరాస్త్ర నిర్ధగ్ధ భండాసుర సూన్యకా
శోమేశ్వరాస్త్ర దుర్మార్గ ముండాశుర ధూళికా
భీమేశ్వరాస్త్ర కర్మార్ధ ఛండాసుర హింసికా
రామేశ్వరాస్త్ర రౌద్రమ్ము యుద్ధమ్మగు శాంభవీ
– కామేశ్వరుని దివ్యాస్త్రముతో భస్మీకృతమైన భండాసురుని రాజధాని 'సూన్యకపురం' ఆమెకే కారణం.
– ఇది లలితామాత పరాశక్తి యొక్క అత్యున్నత శౌర్యాన్ని తెలియజేస్తుంది.
– శోమేశ్వరుని (అంటే చంద్రశివుడు) శక్తితో ముండాసురుని ధూళిగా మార్చినది ఆమె శక్తి.
– "ధూళికా" అంటే అశేషంగా ధ్వంసమైనవాడిగా మిగిలిన అసురుడు.
– భీమేశ్వరుని అస్త్రముతో ఛండాసురుని హింసించినదీ అమ్మవారి శక్తియే.
– "కర్మార్ధ" అంటే శక్తిపరమైన ధర్మస్థాపనకై చేసిన కార్యం.
– రామేశ్వరుని అస్త్రంతో యుద్ధరంగమున రౌద్రముగా వెలసిన అమ్మవారే "శాంభవీ".
– "శాంభవీ" అనగా శంభో (శివ) యొక్క శక్తిరూపిణి.
--- "
ఇప్పుడు పద్య విశ్లేషణ చేద్దాం:
పద్యము:
83. బ్రహ్మోపేంద్ర మహేంద్రాది దేవ సంస్తుత వైభవా
బ్రహ్మోధ్యాస సహాయాద్రి విశ్వ సంతస నైతికా
బ్రహ్మో లక్ష్య సువిద్యార్థి సత్య సంపద మూలికా
బ్రహ్మో ధర్మ జయమ్మున్ సహాయ తృప్తియు చండికా
పాదాల వేరుచేయి:
— బ్రహ్మా, ఉపేంద్రుడు (విష్ణువు), మహేంద్రుడు (ఇంద్రుడు) మొదలైన దేవతలచే స్తుతింపబడే వైభవవంతురాలైన అమ్మవారు.
— బ్రహ్మజ్ఞాన ధ్యానం చేసే వారికి అండగా నిలిచే సహాయశీలురాలు, సర్వలోకానందాన్ని కలిగించే నీతి స్వరూపిణి.
— బ్రహ్మం అనే పరమతత్త్వం లక్ష్యంగా ఉన్న విద్యార్థికి విద్యలోను సత్యంలోను శ్రేయస్సు ప్రసాదించే మూలశక్తి.
— బ్రహ్మజ్ఞానముతో కూడిన ధర్మ విజయానికి దోహదపడే తృప్తి రూపిణి, కాలరాత్రి శక్తి అయిన చండికా.
*****
84. హర నేత్రాగ్ని సందగ్ధ కామ సంజీవ నౌషధి:శివుడి తృతీయ నేత్రాగ్నిలో కాలిన కామదేవునికి తిరిగి జీవం ఇచ్చే ఔషధంగా అమ్మను కొనియాడుతున్నారు.
హర నేత్రాగ్ని సందగ్ధ కామ సంజీవ నౌషధి:
వర పుత్రార్ది సమ్మోహ మూల కారుణ్య నౌషధి
స్థిర వైనమ్ము కాలమ్ము నేత్ర ప్రారబ్ది నౌషధి
మొర తీరేను జీవమ్ము భవ్య ప్రాణమ్ము నౌషధి
శివుడి తృతీయ నేత్రాగ్నిలో కాలిన కామదేవునికి తిరిగి జీవం ఇచ్చే ఔషధంగా అమ్మను కొనియాడుతున్నారు. ఇది అమ్మ యొక్క పరమ కరుణ, ప్రాణదాయిని స్వరూపాన్ని తెలియజేస్తుంది.
పుత్రప్రాప్తి కోరేవారికి ఆశాభరిత సమ్మోహనమిచ్చే మూల కారుణ్య స్వరూపిణిగా అమ్మను ఔషధంగా వర్ణిస్తున్నారు. భక్తుల కోరికలను తీర్చే శక్తి ఆమెదే.
జీవితాన్ని స్థిరపరచే, కాల ప్రభావాలను తగ్గించే, మనసుకు దారినిచ్చే, దృష్టిని సంపూర్ణంగా మారుస్తూ, పూర్వకర్మలనుండి విముక్తి కలిగించే ఔషధంగా అమ్మను వర్ణించారు.
అమ్మ, భక్తుల మొర తీరుస్తుంది; జీవానికి శక్తిని, ప్రాణానికి భవ్యత్వాన్ని ఇచ్చే ఔషధంగా ఉంటుంది.
****-
85. శ్రీమద్భాగవ కూటైక స్వరూప ముఖపంకజా:: ఓ పరమాత్మా! నీవే సర్వతత్త్వాల కలయికగా ఉన్న ఏకరూప స్వరూపుడవు, నీ ముఖం పద్మమువలె ప్రకాశించుచున్నది.
శ్రీమద్భాగవ కూటైక స్వరూప ముఖపంకజా
శ్రీమద్భాగ్య సమౌన్నత స్వరాజ్య సుమ మాలికా
శ్రీమద్భాసల తీర్పుగ స్వధర్మ గుణ చంద్రికా
శ్రీమద్భాగవ మంగళ స్వకార్య జయ దీపికా
అర్థం: ఓ పర! నీవే సర్వతత్త్వాల కలయికగా ఉన్న ఏకరూప స్వరూపుడవు, నీ ముఖం పద్మమువలె ప్రకాశించుచున్నది.
ఓ భగవంతా! నీవు అత్యున్నత దైవిక భాగ్యరూపిగా స్వరాజ్యాన్ని పుష్పరాజిలా అలంకరిస్తావు.
నీ దివ్య తేజస్సు స్వధర్మగుణాలపై చంద్రికలాగే ప్రకాశించి, సత్యాన్ని నిర్ణయించగలివాడు నీవు.
ఓ భగవంతుడా! నీవు నీ కార్యాలయందు మంగళకరంగా జయానికి మార్గదర్శకుడవు.
*****
86.కంఠాదః కటిపర్యంత మధ్య కూట స్వరూపిణీ:దేవి గొంతునుండి నాభి వరకు మధ్యకూట తత్వాన్ని ధరిస్తూ ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలో ఆమె శక్తి విస్తారమై ఉంటుంది.
పద్యం
కంఠాదః కటిపర్యంత మధ్య కూట స్వరూపిణీ
కంఠాదః సహ సమ్మోహ హృద్య తానిధి బ్రహ్మిణీ
కంఠాదః స్థిర సౌందర్య భాగ్య మయ్యెడి మోహినీ
కంఠాదః కటి పర్యంత మధ్య చక్రాల యీశ్వరీ
పదార్థ విశ్లేషణ:
గొంతు నుండి నాభికి మధ్య భాగము అనగా ఈ మధ్యభాగం "మధ్యకూటం" (అనాహత, మణిపూరక, స్వాధిష్ఠాన చక్రాలు) యొక్క స్వరూపముగా ఉండి
దేవి గొంతునుండి నాభి వరకు మధ్యకూట తత్వాన్ని ధరిస్తూ ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలో ఆమె శక్తి విస్తారమై ఉంటుంది.
దృష్టిని ఆకర్షించే హృదయంగమం
సంగీతానికీ శక్తికీ నిలయం పరబ్రహ్మమయి
: గొంతు నుండి కటిన వరకూ ఈ శక్తి భాగం సంగీతమూ, సమ్మోహనశక్తీకి నిలయంగా, హృదయానంద దాయకంగా పరబ్రహ్మ స్వరూపిణిగా ఉంది.
చలింపరాని సౌందర్యముతో
భాగ్యమును ప్రసాదించగలిగే
ఆకర్షణ శక్తిని కలిగిన
ఈ మధ్యభాగంలో పరమ సౌందర్యంతో, అదృష్టాన్ని పంచగలిగే శక్తిగా ఆమె మోహిని రూపంలో వెలుగుతుంది.
అనాహత, మణిపూరక, స్వాధిష్ఠాన, మరియు మూలాధార చక్రాలపరాధినాయకురాలు
గొంతునుండి నాభి వరకు ఉన్న ఈ ప్రాంతమునందు ప్రధానమైన చక్రాల అధిష్ఠాత్రిగా ఆమె ఉన్నది.
*****
**+**
87..శక్తి కూటైక తాపన్న కట్యధో భాగ ధారిణీ ::కుండలినీ శక్తి కట్యధో భాగంలో తాపసులు బోధించేదిగా నివసిస్తుందని చెబుతుంది.
.శక్తి కూటైక తాపన్న కట్యధో భాగ ధారిణీ
రక్తి కాలమ్ము యోగమ్ము కట్య ధో భాగ బ్రహ్మిణీ
ముక్తి వైనమ్ము మూలమ్ము కట్యధో భాగ రూపిణీ
యుక్తి సాయమ్ము దేహమ్ము కట్య ధో భాగ యీశ్వరీ
🔹 కుండలినీ శక్తి కట్యధో భాగంలో తాపసులు బోధించేదిగా నివసిస్తుందని చెబుతుంది.
🔹 ఇక్కడ అమ్మ యొక్క స్థానం కాలాన్ని, యోగాన్ని నియంత్రించే దివ్య స్థితిగా చెప్పబడింది.
🔹 ఇది స్పష్టంగా కుండలినీ శక్తి – మూలధార చక్రానికి సంబంధించి అమ్మను వర్ణిస్తోంది.
🔹 అమ్మ శరీరమంతటినీ ఆధ్యాత్మిక శక్తితో చోదించేవారిగా వర్ణించబడుతుంది.
*****88. మూల మంత్రాత్మికా ముఖ్య శక్తాత్మికా..అమ్మ మూల మంత్ర స్వరూపిణి; (బీజాక్షరాల) సాక్షాత్ రూపం.
మూల మంత్రాత్మికా ముఖ్య
శక్తాత్మికా
జ్వాల తంత్రాత్మికా జాగృతీ ధాత్రి కా
పాలనేత్రాత్మికా పాశ బంధాత్మికా
లాలి ప్రేమాత్మికా లక్ష్య మహేశ్వరీ
మూల మంత్రాత్మికా: అమ్మ మూల మంత్ర స్వరూపిణి; (బీజాక్షరాల) సాక్షాత్ రూపం.
ముఖ్య శక్తాత్మికా: సమస్త శక్తులలో ప్రధానమైన పరాశక్తి; ఆధార శక్తి.
జ్వాల తంత్రాత్మికా: తేజస్సుతో కూడిన తాంత్రిక శక్తి స్వరూపిణి; ఆంతరిక అగ్ని సమానమైన శక్తి.
జాగృతీ ధాత్రికా: 'జ్ఞానోదయం కలిగించునది', జగతిని జాగృతం చేసే మాతృశక్తి.
పాలనేత్రాత్మికా: పాలన విధానాన్ని దర్శించే నేత్రతత్త్వ స్వరూపిణి; పశుపాలక తత్త్వముగా.
పాశ బంధాత్మికా: జీవులను సంసార పాశముతో బంధించే శక్తి; అదేవిధంగా మోక్షానికి కారణమయ్యే బంధాన్ని కూడ నిర్వహించునది.
లాలి ప్రేమాత్మికా: అమ్మ 'లాలినిచ్చే', ప్రేమరూపమైన తల్లి; అనుగ్రహ స్వరూపిణి.
లక్ష్య మహేశ్వరీ: సాధకుని ధ్యాన లక్ష్యమైన పరమేశ్వరీ; శివతత్త్వ సమన్వయంగా ప్రకాశించునది.
89. మూలకూట త్రయ కళేబరా
మూల శక్తి తృణ మధో దరీ
మూల రక్తి దృతి పరాత్పరీ
మూల ముక్తి శృతి మహేశ్వరీ
పద్యాన్వయము:
→ మూలకూట (మూలాధార కూట), మణిపూరక, ఆజ్ఞ వంటి మూడు మూలకూటాల సమాహారంగా అవతరించిన ఆమె శరీర స్వరూపిణి. "త్రయ కళేబరా" అంటే ఈ మూడు కూటాలే ఆమె శరీరంగా ఉన్నట్లు.
→ ఆమె మూలశక్తి, తృణము (తెగులే శక్తి) మరియు మధోదరీ – అంటే తల్లి యొక్క కడుపులో ఉన్న బీజమై (సూక్ష్మశక్తి) ఉన్నదని బోధించుతుంది. మధోదరీ అంటే "మధువు వలె తీపి గర్భధారిణి" అనే అర్ధమూ ఉంది. అంటే, ఆమెనే శక్తి మూలమై, సృష్టి గర్భాన్ని మోసెదని భావన.
→ మూలమైన రక్తి అంటే ఆకర్షణ శక్తి, ప్రేమ, కాశక్తి. దానిని ఆమె పరమైన శక్తిగా, "దృతి"గా – అంటే ప్రకాశరూపిణిగా, పరాత్పర దేవతగా పొందిఉన్నారు.
→ ముక్తికి మూలం ఆమె. శృతుల ప్రకారంగా, ఆమెనే పరమ జ్ఞానస్వరూపిణి, మహేశ్వరీ (అధిష్టాన దేవత), మోక్షాన్ని ప్రసాదించే తత్వ స్వరూపిణిగా వర్ణించబడింది.
******
---90.కులమృతైక రసికా" అనే లలిత నామాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని, ఆ దేవికి అంకితంగా అనేక తాత్త్విక, ఆధ్యాత్మిక విశేషాల్ని పొందుపరిచారు.
90..కులమృతైక రసికా
సీస పద్యం
కులమృతైక రసికా గుణ మనో రసమయి
కళల దివ్యా మణి కాల మందు
కలలు తీరుపలుకు కథలు విద్దె లగుట
విలువలే విజయము వినయ తీరు
పలుకు లన్నీ మది పరమేశ్వరీ విద్య
థలుకుగా జీవకథా పరమ్ము
కలువ పూల మెరుపు కనుల చూపు పిలుపు
నిలువ గల్గెడి తీరు నిజము భక్తి
ఆ. వె.
కులమృతైక రసిక గురుమూర్తి గుణనిధి
గుప్త విద్య ధారి గుణము పంచు
సర్వ శక్తి యుక్తి శాఖంబరీ స్థితి
నిత్య సత్య పలుకు నీడ గాను
*****
తాత్పర్యం:
"కులమృతైక రసికా" అంటే, కులముల అంతర్లీన తత్వాన్ని, ఆంతర్యార్థాన్ని ఆస్వాదించునది అన్న భావన వస్తుంది. ఇది శాక్త తంత్రాలలో ‘శ్రీవిద్యా’ ఉపాసనలో కీలకమైన పదం. ఈ నామాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని ఈ పద్యంలో అమ్మను ఇలా వర్ణిస్తున్నారు:
ఆమె గుణములను, మనస్సును ఆనందింపజేసే రసమయి, కళల కాంతిని తనలో కలిగివున్న మణి వంటి రూపవతిగా కనిపిస్తుంది.
కాల చక్రంలో కలల్ని తీరుస్తూ, జీవుని కథకు అర్థం చెబుతూ, విద్యల రూపంలో వెలుగునిస్తుంది.
జీవితం విజయానికి విలువలే మార్గమని, వినయమే గొప్పతనమని ఆమె ఉపదేశిస్తుంది.
ఆమె పలుకులు పరమేశ్వరి విద్య రూపములోనివి, అవి జీవకథకు ఆధారమైన నడతను సిద్ధంగా చేస్తాయి.
ఆమె కనుల చూపే కలువ పూల మెరుపులాంటి ఆహ్వానం. అది భక్తిలో నిలకడను కలిగించును, భక్తికి స్థిరతనిస్తుంది.
అంతలోనే ఈ అమ్మవారు గురుమూర్తిగా, గుణాల నిధిగా, గుప్త విద్యలకు ఆధారంగా, గుణములను పంచుతూ వెలుగులోన నిలుస్తారు.
ఆమె సర్వశక్తిని కలిగినవారు, శాఖాంబరీ రూపిణి, నిత్యమైన సత్యాన్ని పలికే నడతను కలిగినవారు.
*****
లలితా సహస్రనామ" ఆధారంగా రచితమైన "అమ్మ 1000 నామాలు" క్రమంలో...... వివరించేందుకు సంకలితమైనది.
75::మంత్రి ణ్యoగ విరచిత విషంగ వధతోషితా ::చండికా దేవి మంత్రిణి యోగమునందు దుష్ట శక్తులను సంహరించి ఆనందపడుతుంది.
పద్యము:
మంత్రి ణ్యoగ విరచిత విషంగ వధతోషితా ::
మంత్రిణ్యంగ నవవిధ షడంగ మదిరక్షితా
మంత్రిణ్యంగ కళగను విశేష విధి విక్షణా
మంత్రిణ్యంగ సమయము సుఖమ్ము నిధి చండికా
పదార్థవిశ్లేషణ:
మంత్రిణి సమేత యోగానుసారం (మంత్రి సహితంగా యోగమునందు) విషంగుడు (విషాంగుడై భావింపబడే శత్రువులు లేదా దుష్టశక్తులు) వధించుటవలన తృప్తి చెందిన దేవి మంత్రిణి యోగములో నవవిధ మంత్రస్వరూపాలను షడంగ జ్ఞానాలైన (శిక్షా, కల్ప, వ్యాకరణ, నిరుక్త, ఛందస్సు, జ్యోతిష) రక్షించువారిగా మంత్రిణి యోగమునందు కళాత్మకత (64 కళలు) విశిష్ట విధిని గూర్చిన దర్శనం కలిగినవారిగ మంత్రిణి యోగమునందు సమయబద్ధతను అనుసరించి సుఖానికి, ఆనందానికి, జ్ఞానానికి నిధిగా భావించబడే చండికా
*****
76. విశుక్ర ప్రాణహరణ వారాహీ వీర్య నందితా::రాక్షసునైన విశుక్రుని ప్రాణహరణం చేసిన వారాహీ దేవి
విశుక్ర ప్రాణహరణ వారాహీ వీర్య నందితా
విశుక్ర దుష్ట మరణ వారహీ సౌర్య దక్షతా
విశుక్ర రక్కసులను వారహీ ధైర్య హింసితా
విశుక్ర కింకరులను వారహీ సంహ రించుటన్
పదార్థ విశ్లేషణ:
రాక్షసునైన విశుక్రుని ప్రాణహరణం చేసిన వారాహీ దేవి ఈ సంఘటన దేవతలలో, లోకాలలో ఆమె వీర్యాన్ని ప్రకటించింది, నందనీయురాలైంది. దుష్ట విశుక్రుని సంహారం ద్వారా వారాహీదేవి శౌర్యం, యుద్ధ నైపుణ్యం (దక్షత) ప్రబలంగా వెలుగొందింది. విశుక్ర అనుచరులైన రాక్షసులను ధైర్యంగా ఎదుర్కొని వారిని హింసించిన విధానం దేవీ వీరభావాన్ని తెలియ జేస్తుంది. – విశుక్ర సేవకులను (కింకరులు = అనుచరులు, సేవకులు) వారాహీ ఉగ్రంగా సంహరించిందని సంకేతం.
*****
77..కామేశ్వర ముఖాలోక కల్పిత శ్రీ గణేశ్వర ::కామేశ్వరుని ముఖ దర్శనంతో కల్పితమైన గణేశ్వరుడు
పద్యం
కామేశ్వర ముఖాలోక కల్పిత శ్రీ గణేశ్వర ::
ప్రేమేశ్వర విధీవాంఛ దర్శన శ్రీ గణేశ్వర
రామేశ్వర మదీ బుద్ధి సంభవ శ్రీ గణేశ్వర
భీమేశ్వర కళాతత్వ సజ్జన శ్రీ గణేశ్వర
🌺 పద్యం విశ్లేషణ:
కామేశ్వరుని ముఖ దర్శనంతో కల్పితమైన గణేశ్వరుడు — అంటే ఆయన అనుగ్రహ దృష్టితో ప్రత్యక్షమైనవాడు గణేశుడు. విధి (బ్రహ్మ) యొక్క కోరిక ప్రకారం, ప్రేమేశ్వరుని అనుగ్రహ దర్శనంగా అవతరించినవాడు గణేశుడు. రామేశ్వరుని బుద్ధి సంపత్తుల నుండి సంభవించినవాడు గణేశుడు. ఆత్మజ్ఞానముగా అనుభవించదగిన వాడు. భీమేశ్వరుని కళాతత్వానికి ప్రతినిధిగా ఉన్నవాడు గణేశుడు, సజ్జనులకు ఆధ్యాత్మికంగా మార్గదర్శి.
*****
78.మహాగణేశ నిర్భిన్న విఘ్నయంత్ర ప్రహర్షితా ::గణేశుని తత్వాన్ని పోలిన విధంగా విఘ్నాల యంత్రాలను ఛేదించి (దూరంచేసి) ఉల్లాసభరితురాలైన అమ్మవారు
మహాగణేశ నిర్భిన్న విఘ్నయంత్ర ప్రహర్షితా
మహాగుణాల విశ్వాసి నిత్యమంత్ర మహర్షితా
మహాప్రభావ ధీరత్వ సత్య తంత్ర సహర్షితా
మహాసహాయ వీరత్వ శక్తి యుక్తి తపస్వితా
→ గణేశుని తత్వాన్ని పోలిన విధంగా విఘ్నాల యంత్రాలను ఛేదించి (దూరంచేసి) ఉల్లాస భరితురాలైన అమ్మవారు అతి ఆనందభరితురాలు. మహత్తర గుణాల పట్ల విశ్వాసవంతురాలు; నిత్య మంత్రసిద్ధిలో మహర్షులకూ ఆదర్శురాలు. గొప్ప ప్రభావము, ధైర్యము, మరియు సత్య తంత్రాన్ని ఆశ్రయించి నిహార్షితా అయినది. అపార సహాయశక్తి, ధైర్యం, శక్తి, నైపుణ్యం, తపస్సుతో నిండిన మహాశక్తి.
***:
79..బండా సురేంద్ర నిర్ముక్త శస్త్ర ప్రత్యస్త్ర వర్షిణీ :: దేవతలు శత్రువులపై ప్రయోగించిన ఆయుధ వర్షాన్ని
బండా సురేంద్ర నిర్ముక్త శస్త్ర ప్రత్యస్త్ర వర్షిణీ ::
చండా మార్తాండ గర్వాంధ మంత్ర తంత్రార్ధ శిద్దిణీ
కండా కామేఖ్య దూర్మార్ఘ దుష్ట చేష్టల్ని మర్దణీ
దండా ధర్మమ్ము నిర్వాహ నిత్య విశ్వాస బ్రహ్మిణీ
బండ అనే మహా అసురుడు లేదా అహంకారుడు, అతని మీద సురేంద్రుడు (ఇంద్రుడు) ప్రయోగించిన ఆయుధాలను, ప్రత్యాయుధాలను వర్షంలా కురిపించినా, వాటిని తిప్పికొట్టి సంహరించినీ. దేవతలు శత్రువులపై ప్రయోగించిన ఆయుధ వర్షాన్ని తిప్పికొట్టి గెలిచిన శక్తిరూపిణి. చండ అనే రాక్షసుని, మార్తాండుడు (సూర్యుడు) లాంటి గర్వాంధులను కూడా జయించిన మంత్ర, తంత్ర, యంత్ర సాధనలకు అర్థాన్ని ఇస్తూ సిద్ధి ప్రసాదించే దేవి
గర్వితులను జయించి, తంత్ర-మంత్ర విజ్ఞానాన్ని సిద్ధిపరచు పరాశక్తి. కఠినమై, దురాచారుల దుష్టచర్యలను నాశనం చేయు కామేశ్వరీ. శిక్షా ధర్మాన్ని న్యాయంగా నిర్వహించే అమ్మ
నిత్యంగా విశ్వాసంగా ధర్మాన్ని బోధించే బ్రహ్మస్వరూపిణి శిక్షా ధర్మాన్ని న్యాయంగా నిర్వహిస్తూ విశ్వాసరూపంగా బోధించే దేవి.
*****
80.కరాంగుళి నఖోత్పన్న నారాయణ దశాకృతి:అమ్మవారి చేతి వేళ్ల నుండి లభించినవాడు
కరాంగుళి నఖోత్పన్న నారాయణ దశాకృతి:
పరాత్పర సమోన్నత్వ నారాయణ దిశాకృతి:
ధరాతల సహాయత్వ నారాయణ నిధీకృతి:
జరామర నమోనిత్య నారాయణ మదీ శృతి:
పదార్థం:
అమ్మవారి చేతి వేళ్ల నుండి లభించినవాడు – నారాయణుని దశావతారములు ఆమె నఖముల నుండే ఉద్భవించినవి అన్న భావన. పరమాత్మ స్వరూపిణియైన అమ్మవారు సమస్త దిశలలోనూ నారాయణుని తత్త్వాన్ని వ్యాపింపజేసినవారు. భూలోకంలో నారాయణుని సహాయాన్ని ఆమె నిధిగా కలిగినది – ఆమె కరుణ ద్వారా ఆ సహాయసిద్ధత కలుగుతుంది.
అమ్మవారి స్వరూపం నిత్యము, మరణరహితము. ఆమె నుంచి ఉద్గతమైన నారాయణ తత్త్వమే నిత్య శ్రుతిగా నిలుస్తుంది.
******
81.మహా పాశుపతాస్త్రాగ్ని నిర్ధగ్దాసుర సైనికా..మహా పాశుపతాస్త్రం అనే భయంకరమైన ఆయుధాగ్నితో అసుర సైన్యాన్ని నాశనం చేసినవారు.
పద్యం
మహా పాశుపతాస్త్రాగ్ని నిర్ధగ్దాసుర సైనికా
మహా కాళి ప్రతాపాగ్ని దుష్టగ్ధశుర హింసికా
మహా మాయ తపోయాగ్ని దుష్టరాక్షస నాశకా
మహా శ్రేష్టి మనోయాగ్ని మాయాసుర వధో మయమ్
మహా పాశుపతాస్త్రం అనే భయంకరమైన ఆయుధాగ్నితో అసుర సైన్యాన్ని నాశనం చేసినవారు. ఇక్కడ పాశుపతాస్త్రం శివుని అమోఘ శస్త్రం — ఇది బ్రహ్మాస్త్రం కన్నా శక్తిమంతమైనదిగా చెప్పబడింది. దీనితో అమ్మవారు తానుగా అసురసైన్యాన్ని సంహరించిందనేది భావము. మహా కాళి స్వరూపంలో వెలిసిన ప్రతాపాగ్నితో దుష్టులను, శూరులైన దుర్మార్గులను దహించినవారు. ఇక్కడ "దుష్టగ్ధశుర హింసికా" అనగా దుష్టశూరుల హింసను ఆపేలా, వారి బలాన్ని భస్మం చేసే స్వరూపము. మహామాయ స్వరూపమై, తపస్సుతో ఏర్పడిన యాగ్నికశక్తితో దుష్టరాక్షసులను నాశనం చేసినవారు. ఇది దివ్యత, తపస్సు ద్వారా ప్రాప్తమయ్యే అగ్నిరూప శక్తిని సూచిస్తుంది. సృష్టి తత్త్వాన్ని సూచించే గొప్ప యాగ్నికమనస్సుతో మాయాసురులను సంహరించే మాయా స్వరూపిని నింపినవారు. ఇక్కడ "మనోయాగ్ని" అనగా మనస్సులో జరుగు యజ్ఞము — దివ్యధ్యానం, సత్ప్రతిపత్తి ద్వారా మాయను జయించగల ఆత్మశక్తి.
****
81.కామేశ్వరాస్త్ర నిర్ధగ్ధ భండాసుర సూన్యకా..కామేశ్వరుని దివ్యాస్త్రముతో భస్మీకృతమైన భండాసురుని రాజధాని 'సూన్యకపురం' ఆమెకే కారణం.
కామేశ్వరాస్త్ర నిర్ధగ్ధ భండాసుర సూన్యకా
శోమేశ్వరాస్త్ర దుర్మార్గ ముండాశుర ధూళికా
భీమేశ్వరాస్త్ర కర్మార్ధ ఛండాసుర హింసికా
రామేశ్వరాస్త్ర రౌద్రమ్ము యుద్ధమ్మగు శాంభవీ
కామేశ్వరుని దివ్యాస్త్రముతో భస్మీకృతమైన భండాసురుని రాజధాని 'సూన్యకపురం' ఆమెకే కారణం. ఇది లలితామాత పరాశక్తి యొక్క అత్యున్నత శౌర్యాన్ని తెలియజేస్తుంది. శోమేశ్వరుని (అంటే చంద్రశివుడు) శక్తితో ముండాసురుని ధూళిగా మార్చినది ఆమె శక్తి. "ధూళికా" అంటే అశేషంగా ధ్వంసమైనవాడిగా మిగిలిన అసురుడు. భీమేశ్వరుని అస్త్రముతో ఛండాసురుని హింసించినదీ అమ్మవారి శక్తియే. "కర్మార్ధ" అంటే శక్తిపరమైన ధర్మస్థాపనకై చేసిన కార్యం.
రామేశ్వరుని అస్త్రంతో యుద్ధరంగమున రౌద్రముగా వెలసిన అమ్మవారే "శాంభవీ". "శాంభవీ" అనగా శంభో (శివ) యొక్క శక్తిరూపిణి.
****
83. బ్రహ్మోపేంద్ర మహేంద్రాది దేవ సంస్తుత వైభవా = — బ్రహ్మా, ఉపేంద్రుడు (విష్ణువు), మహేంద్రుడు (ఇంద్రుడు) మొదలైన దేవతలచే స్తుతింపబడే వైభవవంతురాలైన అమ్మవారు
బ్రహ్మోపేంద్ర మహేంద్రాది దేవ సంస్తుత వైభవా
బ్రహ్మోధ్యాస సహాయాద్రి విశ్వ సంతస నైతికా
బ్రహ్మో లక్ష్య సువిద్యార్థి సత్య సంపద మూలికా
బ్రహ్మో ధర్మ జయమ్మున్ సహాయ తృప్తియు చండికా
పాదాల వేరుచేయి:
— బ్రహ్మా, ఉపేంద్రుడు (విష్ణువు), మహేంద్రుడు (ఇంద్రుడు) మొదలైన దేవతలచే స్తుతింపబడే వైభవవంతురాలైన అమ్మవారు. బ్రహ్మజ్ఞాన ధ్యానం చేసే వారికి అండగా నిలిచే సహాయశీలురాలు, సర్వలోకానందాన్ని కలిగించే నీతి స్వరూపిణి. బ్రహ్మం అనే పరమతత్త్వం లక్ష్యంగా ఉన్న విద్యార్థికి విద్యలోను సత్యంలోను శ్రేయస్సు ప్రసాదించే మూలశక్తి. బ్రహ్మ జ్ఞానముతో కూడిన ధర్మ విజయానికి దోహదపడే తృప్తి రూపిణి, కాలరాత్రి శక్తి అయిన చండికా.
*****
84. హర నేత్రాగ్ని సందగ్ధ కామ సంజీవ నౌషధి:శివుడి తృతీయ నేత్రాగ్నిలో కాలిన కామదేవునికి తిరిగి జీవం ఇచ్చే ఔషధంగా అమ్మను కొనియాడుతున్నారు.
హర నేత్రాగ్ని సందగ్ధ కామ సంజీవ నౌషధి:
వర పుత్రార్ది సమ్మోహ మూల కారుణ్య నౌషధి
స్థిర వైనమ్ము కాలమ్ము నేత్ర ప్రారబ్ది నౌషధి
మొర తీరేను జీవమ్ము భవ్య ప్రాణమ్ము నౌషధి
శివుడి తృతీయ నేత్రాగ్నిలో కాలిన కామదేవునికి తిరిగి జీవం ఇచ్చే ఔషధంగా అమ్మను కొనియాడుతున్నారు. ఇది అమ్మ యొక్క పరమ కరుణ, ప్రాణదాయిని స్వరూపాన్ని తెలియజేస్తుంది. పుత్రప్రాప్తి కోరేవారికి ఆశాభరిత సమ్మోహనమిచ్చే మూల కారుణ్య స్వరూపిణిగా అమ్మను ఔషధంగా వర్ణిస్తున్నారు. భక్తుల కోరికలను తీర్చే శక్తి ఆమెదే. జీవితాన్ని స్థిరపరచే, కాల ప్రభావాలను తగ్గించే, మనసుకు దారినిచ్చే, దృష్టిని సంపూర్ణంగా మారుస్తూ, పూర్వకర్మలనుండి విముక్తి కలిగించే ఔషధంగా అమ్మను వర్ణించారు. అమ్మ, భక్తుల మొర తీరుస్తుంది; జీవానికి శక్తిని, ప్రాణానికి భవ్యత్వాన్ని ఇచ్చే ఔషధంగా ఉంటుంది.
***-
85. శ్రీమద్భాగవ కూటైక స్వరూప ముఖపంకజా:: ఓ పరమాత్మా! నీవే సర్వతత్త్వాల కలయికగా ఉన్న ఏకరూప స్వరూపుడవు, నీ ముఖం పద్మమువలె ప్రకాశించుచున్నది.
శ్రీమద్భాగవ కూటైక స్వరూప ముఖపంకజా
శ్రీమద్భాగ్య సమౌన్నత స్వరాజ్య సుమ మాలికా
శ్రీమద్భాసల తీర్పుగ స్వధర్మ గుణ చంద్రికా
శ్రీమద్భాగవ మంగళ స్వకార్య జయ దీపికా
అర్థం: ఓ పర! నీవే సర్వతత్త్వాల కలయికగా ఉన్న ఏకరూప స్వరూపుడవు, నీ ముఖం పద్మమువలె ప్రకాశించుచున్నది. ఓ భగవంతా! నీవు అత్యున్నత దైవిక భాగ్యరూపిగా స్వరాజ్యాన్ని పుష్పరాజిలా అలంకరిస్తావు. నీ దివ్య తేజస్సు స్వధర్మగుణాలపై చంద్రికలాగే ప్రకాశించి, సత్యాన్ని నిర్ణయించగలివాడు నీవు. ఓ భగవంతుడా! నీవు నీ కార్యాలయందు మంగళకరంగా జయానికి మార్గదర్శకుడవు.
*****
86.కంఠాదః కటిపర్యంత మధ్య కూట స్వరూపిణీ:దేవి గొంతునుండి నాభి వరకు మధ్యకూట తత్వాన్ని ధరిస్తూ ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలో ఆమె శక్తి విస్తారమై ఉంటుంది.
పద్యం
కంఠాదః కటిపర్యంత మధ్య కూట స్వరూపిణీ
కంఠాదః సహ సమ్మోహ హృద్య తానిధి బ్రహ్మిణీ
కంఠాదః స్థిర సౌందర్య భాగ్య మయ్యెడి మోహినీ
కంఠాదః కటి పర్యంత మధ్య చక్రాల యీశ్వరీ
పదార్థ విశ్లేషణ:
గొంతు నుండి నాభికి మధ్య భాగము అనగా ఈ మధ్యభాగం "మధ్యకూటం" (అనాహత, మణిపూరక, స్వాధిష్ఠాన చక్రాలు) యొక్క స్వరూపముగా ఉండి దేవి గొంతునుండి నాభి వరకు మధ్యకూట తత్వాన్ని ధరిస్తూ ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతంలో ఆమె శక్తి విస్తారమై ఉంటుంది.
దృష్టిని ఆకర్షించే హృదయంగమం సంగీతానికీ శక్తికీ నిలయం పరబ్రహ్మమయి : గొంతు నుండి కటిన వరకూ ఈ శక్తి భాగం సంగీతమూ, సమ్మోహనశక్తీకి నిలయంగా, హృదయానంద దాయకంగా పరబ్రహ్మ స్వరూపిణిగా ఉంది. చలింపరాని సౌందర్యముతో భాగ్యమును ప్రసాదించగలిగే ఆకర్షణ శక్తిని కలిగిన ఈ మధ్యభాగంలో పరమ సౌందర్యంతో, అదృష్టాన్ని పంచగలిగే శక్తిగా ఆమె మోహిని రూపంలో వెలుగుతుంది. అనాహత, మణిపూరక, స్వాధిష్ఠాన, మరియు మూలాధార చక్రాలపరాధినాయకురాలు గొంతునుండి నాభి వరకు ఉన్న ఈ ప్రాంతమునందు ప్రధానమైన చక్రాల అధిష్ఠాత్రిగా ఆమె ఉన్నది.
*****
87..శక్తి కూటైక తాపన్న కట్యధో భాగ ధారిణీ ::కుండలినీ శక్తి కట్యధో భాగంలో తాపసులు బోధించేదిగా నివసిస్తుందని చెబుతుంది.
.శక్తి కూటైక తాపన్న కట్యధో భాగ ధారిణీ
రక్తి కాలమ్ము యోగమ్ము కట్య ధో భాగ బ్రహ్మిణీ
ముక్తి వైనమ్ము మూలమ్ము కట్యధో భాగ రూపిణీ
యుక్తి సాయమ్ము దేహమ్ము కట్య ధో భాగ యీశ్వరీ
🔹 కుండలినీ శక్తి కట్యధో భాగంలో తాపసులు బోధించేదిగా నివసిస్తుందని చెబుతుంది.
🔹 ఇక్కడ అమ్మ యొక్క స్థానం కాలాన్ని, యోగాన్ని నియంత్రించే దివ్య స్థితిగా చెప్పబడింది.
🔹 ఇది స్పష్టంగా కుండలినీ శక్తి – మూలధార చక్రానికి సంబంధించి అమ్మను వర్ణిస్తోంది.
🔹 అమ్మ శరీరమంతటినీ ఆధ్యాత్మిక శక్తితో చోదించేవారిగా వర్ణించబడుతుంది.
*****
88. మూల మంత్రాత్మికా ముఖ్య శక్తాత్మికా..అమ్మ మూల మంత్ర స్వరూపిణి; (బీజాక్షరాల) సాక్షాత్ రూపం.
మూల మంత్రాత్మికా ముఖ్య శక్తాత్మికా
జ్వాల తంత్రాత్మికా జాగృతీ ధాత్రి కా
పాలనేత్రాత్మికా పాశ బంధాత్మికా
లాలి ప్రేమాత్మికా లక్ష్య మహేశ్వరీ
మూల మంత్రాత్మికా: అమ్మ మూల మంత్ర స్వరూపిణి; (బీజాక్షరాల) సాక్షాత్ రూపం ముఖ్య శక్తాత్మికా: సమస్త శక్తులలో ప్రధానమైన పరాశక్తి; ఆధార శక్తి. జ్వాల తంత్రాత్మికా: తేజస్సుతో కూడిన తాంత్రిక శక్తి స్వరూపిణి; ఆంతరిక అగ్ని సమానమైన శక్తి. జాగృతీ ధాత్రికా: 'జ్ఞానోదయం కలిగించునది', జగతిని జాగృతం చేసే మాతృశక్తి. పాలనేత్రాత్మికా: పాలన విధానాన్ని దర్శించే నేత్రతత్త్వ స్వరూపిణి; పశుపాలక తత్త్వముగా. పాశ బంధాత్మికా: జీవులను సంసార పాశముతో బంధించే శక్తి; అదేవిధంగా మోక్షానికి కారణమయ్యే బంధాన్ని కూడ నిర్వహించునది. లాలి ప్రేమాత్మికా: అమ్మ 'లాలినిచ్చే', ప్రేమరూపమైన తల్లి; అనుగ్రహ స్వరూపిణి. లక్ష్య మహేశ్వరీ: సాధకుని ధ్యాన లక్ష్యమైన పరమేశ్వరీ; శివతత్త్వ సమన్వయంగా ప్రకాశించునది.
*****
89. మూలకూట త్రయ కళేబరా - మూలకూట (మూలాధార కూట), మణిపూరక, ఆజ్ఞ వంటి మూడు మూలకూటాల సమా హారంగా అవతరించిన ఆమె శరీర స్వరూపిణి.
మూలకూట త్రయ కళేబరా
మూల శక్తి తృణ మధో దరీ
మూల రక్తి దృతి పరాత్పరీ
మూల ముక్తి శృతి మహేశ్వరీ
పద్యాన్వయము:
→ మూలకూట (మూలాధార కూట), మణిపూరక, ఆజ్ఞ వంటి మూడు మూలకూటాల సమా హారంగా అవతరించిన ఆమె శరీర స్వరూపిణి. "త్రయ కళేబరా" అంటే ఈ మూడు కూటాలే ఆమె శరీరంగా ఉన్నట్లు. ఆమె మూలశక్తి, తృణము (తెగులే శక్తి) మరియు మధోదరీ – అంటే తల్లి యొక్క కడుపులో ఉన్న బీజమై (సూక్ష్మశక్తి) ఉన్నదని బోధించుతుంది. మధోదరీ అంటే "మధువు వలె తీపి గర్భధారిణి" అనే అర్ధమూ ఉంది. అంటే, ఆమెనే శక్తి మూలమై, సృష్టి గర్భాన్ని మోసెదని భావన. మూలమైన రక్తి అంటే ఆకర్షణ శక్తి, ప్రేమ, కాశక్తి. దానిని ఆమె పరమైన శక్తిగా, "దృతి"గా అంటే ప్రకాశరూపిణిగా, పరాత్పర దేవతగా పొందిఉన్నారు.
→ ముక్తికి మూలం ఆమె. శృతుల ప్రకారంగా, ఆమెనే పరమ జ్ఞానస్వరూపిణి, మహేశ్వరీ (అధిష్టాన దేవత), మోక్షాన్ని ప్రసాదించే తత్వ స్వరూపిణిగా వర్ణించబడింది.
******
90.కులమృతైక రసికా" =అనే లలిత నామాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని, ఆ దేవికి అంకితంగా అనేక తాత్త్విక, ఆధ్యాత్మిక విశేషాల్ని పొందుపరిచారు.
కులమృతైక రసికా
సీస పద్యం
కులమృతైక రసికా గుణ మనో రసమయి కళల దివ్యా మణి కాల మందు
కలలు తీరుపలుకు కథలు విద్దె లగుట విలువలే విజయము వినయ తీరు
పలుకు లన్నీ మది పరమేశ్వరీ విద్య థలుకుగా జీవకథా పరమ్ము
కలువ పూల మెరుపు కనుల చూపు పిలుపు నిలువ గల్గెడి తీరు నిజము భక్తి
ఆ. వె.
కులమృతైక రసిక గురుమూర్తి గుణనిధి గుప్త విద్య ధారి గుణము పంచు
సర్వ శక్తి యుక్తి శాఖంబరీ స్థితి నిత్య సత్య పలుకు నీడ గాను
*****
తాత్పర్యం:
"కులమృతైక రసికా" అంటే, కులముల అంతర్లీన తత్వాన్ని, ఆంతర్యార్థాన్ని ఆస్వాదించునది అన్న భావన వస్తుంది. ఇది శాక్త తంత్రాలలో ‘శ్రీవిద్యా’ ఉపాసనలో కీలకమైన పదం. ఈ నామాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని ఈ పద్యంలో అమ్మను ఇలా వర్ణిస్తున్నారు: ఆమె గుణములను, మనస్సును ఆనందింపజేసే రసమయి, కళల కాంతిని తనలో కలిగివున్న మణి వంటి రూపవతిగా కనిపిస్తుంది.కాల చక్రంలో కలల్ని తీరుస్తూ, జీవుని కథకు అర్థం చెబుతూ, విద్యల రూపంలో వెలుగునిస్తుంది. జీవితం విజయానికి విలువలే మార్గమని, వినయమే గొప్పతనమని ఆమె ఉపదేశిస్తుంది.ఆమె పలుకులు పరమేశ్వరి విద్య రూపములోనివి, అవి జీవకథకు ఆధారమైన నడతను సిద్ధంగా చేస్తాయి. ఆమె కనుల చూపే కలువ పూల మెరుపులాంటి ఆహ్వానం. అది భక్తిలో నిలకడను కలిగించును, భక్తికి స్థిరతనిస్తుంది. అంతలోనే ఈ అమ్మవారు గురుమూర్తిగా, గుణాల నిధిగా, గుప్త విద్యలకు ఆధారంగా, గుణములను పంచుతూ వెలుగులోన నిలుస్తారు. ఆమె సర్వశక్తిని కలిగినవారు, శాఖాంబరీ రూపిణి, నిత్యమైన సత్యాన్ని పలికే నడతను కలిగినవారు.
*****
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి